Kitap İncelemesi : Kompleks PTSD'nin Bütünsel Tedavisi
- Sonsuz Travma
- 6 Ağu
- 7 dakikada okunur
Terapistler, Koçlar ve Diğer Yardımcılar İçin Çocukluk Çağı Travması Mağdurlarının Yaşadığı Hasarı ve Duraklamış Gelişimi Onarma Rehberi
Holistically Treating Complex PTSD: A Six-Dimensional Approach: Guidance for Therapists, Coaches, and Other Helpers to Repair the Damage and Arrested Development Suffered by Childhood Trauma Survivors
Yazar : Pete Walker
Yayın Yılı : 2024
Kitap kapsamında kompleks travma tedavisine bütüncül yaklaşım üzerine hazırlanmış podcaste aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Pete Walker'ın "Kompleks TSSB'yi Bütüncül Tedavi Etmek" adlı bu kapsamlı eseri, çocukluk travmalarından kaynaklanan Kompleks Travma Sonrası Stres Bozukluğu'nun (K-TSSB) tedavisinde terapistler, koçlar ve diğer yardım uzmanları için bir yol haritası sunmaktadır. Kitap, travmanın sadece zihinsel değil, aynı zamanda ilişkisel, davranışsal, duygusal, bedensel (somatik) ve ruhsal boyutlarda da yarattığı hasarı ve duraksayan gelişimi onarmayı amaçlayan altı boyutlu (6D) bir yaklaşım sunar.
Giriş
Pete Walker, bu bölümde K-TSSB konusunda hem lisanslı bir psikoterapist olarak 40 yıllık klinik deneyimini hem de bu bozukluktan mustarip bir birey olarak kendi iyileşme yolculuğunu birleştirerek yetkinliğini ortaya koyar. Önceki kitabı olan "Kompleks TSSB: Hayatta Kalmaktan Gelişmeye" adlı eserinin büyük başarısına ve binlerce okurdan aldığı geri bildirimlere atıfta bulunur.
Kitabın ana tezi şudur: Çocuklukta sürekli travmaya maruz kalmak, bireyin altı temel zeka ve gelişim alanında duraksamalara yol açar. Bu alanlar şunlardır:
İlişkisel: Güvenli bağlanma ve samimiyet kurma becerisi.
Davranışsal: Tehlikeye karşı dengeli ve esnek tepkiler verebilme.
Bilişsel: Sağlıklı bir benlik algısı ve destekleyici bir iç ses geliştirme.
Duygusal: Tüm duyguları anlama, ifade etme ve sağlıklı bir şekilde yas tutma yeteneği.
Somatik: Bedenle bağlantı kurma, rahatlama ve sinir sistemini dengeleme.
Ruhsal: Hayatı anlamlı ve değerli bulma, yaşama sevinci hissetme.
Walker'a göre, bu altı boyutun temelinde ilişkisel yara yatar. Çünkü tüm K-TSSB semptomları, travmatik ebeveynlerle kurulan ilişkiden doğan kronik sosyal yabancılaşma ve bunun sonucunda gelişen kronik kendine yabancılaşmadan kaynaklanır. Bu nedenle, terapinin merkezinde güvenli ve destekleyici bir terapötik ilişki kurmak yer alır.
Bölüm 1: K-TSSB'yi Bütüncül Tedavi Etmek için Altı Boyutlu Bir Yaklaşım
Bu bölüm, altı boyutlu modelin teorik çerçevesini detaylandırır. Walker, K-TSSB için Bessel Van der Kolk tarafından önerilen Gelişimsel Travma Bozukluğu (DTD) tanımını benimser ve kullanır. Bu tanım, travmanın çocukluk gelişimindeki duraksatıcı etkisini vurgular.
Kitap, K-TSSB'nin basit TSSB'den farkını ortaya koyan sekiz temel bozulmayı özetler:
Altı Boyutta Gelişimsel Hasar ve Duraksamalar: Yukarıda bahsedilen alanlar.
Duygusal Geri Dönüşler (Emotional Flashbacks): Görsel bir bileşeni olmayan, çocukluktaki terk edilme, korku, utanç ve çaresizlik hislerine ani ve yoğun geri dönüşler.
Bağlanma Bozukluğu: Güvenli ve destekleyici ilişkiler kuramama.
Toksik Utanç: Bireyin kendisini temelden kusurlu, değersiz ve iğrenç hissetmesi.
Zehirli İç Eleştirmen: Sürekli olarak kendini cezalandıran, mükemmeliyetçiliğe zorlayan ve felaket senaryoları üreten acımasız bir iç ses.
Öz-Şefkat ve Öz-Koruma İçgüdülerinin Yokluğu: Kendine karşı nazik olamama ve kendini haksızlıklara karşı savunamama.
4T Yaşam Daraltıcı Davranış Kalıbına Hapsolma: Tehlikeye karşı sadece tek bir savunma mekanizmasına (Savaş, Kaç, Don veya Yaran/Servis Et) aşırı bağımlılık.
Ciddi Somatik Dengesizlikler: Kronik anksiyete, bedensel zırhlanma ve otonom sinir sistemindeki dengesizlikler.
Walker ayrıca modern ruh sağlığı sistemini, özellikle de kısa süreli terapi ve ilaç odaklı yaklaşımları ("Terapi-Lite") eleştirir. K-TSSB'nin iyileşmesinin zaman ve derinlemesine bir ilişkisel çalışma gerektirdiğini savunur.
Bölüm 2: İlişkisel Onarımı ve Gelişimi Kolaylaştırmak Bu bölüm, terapistin danışanla nasıl güvenli bir bağ kurabileceğini anlatır. İyileştirici bir ilişki için dört temel yetenek tanımlanır:
Empati: Danışanın deneyimini derinden anlama ve hissetme.
Otantik Kırılganlık: Terapistin, danışanın duygularını normalleştirmek ve utancı azaltmak için kendi benzer deneyimlerini ölçülü bir şekilde paylaşması.
Diyalogkurma (Dialogicality): Terapinin tek taraflı bir monolog değil, karşılıklı ve akıcı bir diyalog olması.
İşbirlikçi Uyum Onarımı: Terapötik ilişkide kaçınılmaz olarak ortaya çıkabilecek yanlış anlaşılmaları veya kopuklukları birlikte onarma becerisi. Bu, danışana çatışmaların sağlıklı bir şekilde çözülebileceğini öğretir.
Bölüm 3: İlişkisel ve Duygusal Zekayı Geliştirmek için Kırılgan Kendini İfşayı (VSD) Kullanmak Bu bölüm, terapistin kendi kırılganlığını terapötik bir araç olarak nasıl kullanabileceğini vinyetler (vaka örnekleri) üzerinden detaylandırır.
Örnek Vinyet (Jane): Terapist, kendi iç eleştirmeniyle olan mücadelesini paylaşarak, danışanın mükemmeliyetçilik ve kendine yönelik öfkesiyle yüzleşmesine yardımcı olur. Terapistin gözlerinin dolması, danışanın ilk defa kendine şefkat duymasına ve ağlamasına olanak tanır.
Müşterek Acıyı Paylaşma (Commiseration): İki insanın benzer acıları paylaşarak kurduğu derin bağ. Bu, en üst düzeyde samimiyet olarak tanımlanır ve terapide hedeflenir.
Bölüm 4: Hayatta Kalanların Kendileriyle İlişkilerini İyileştirmek Bu bölüm, en kritik gelişimsel duraksamalardan olan öz-şefkat ve öz-koruma içgüdülerini yeniden canlandırmaya odaklanır.
İç Eleştirmeni Susturmak: Terapist, danışanı iç eleştirmenin acımasız saldırılarına karşı sağlıklı öfkeyi kullanmaya teşvik eder. "Kapa çeneni!" gibi güçlü ifadelerle iç eleştirmeni durdurma alıştırmaları yapılır.
Örnek Vinyet (Maria): Danışan, babasının ona taktığı "Maria İshal" lakabıyla kendini aşağılarken, terapist ona şefkat ve koruma modellemesi yapar. Terapistin öfkesi, danışanın kendi bastırılmış öfkesini serbest bırakmasını sağlar ve bu, kendini koruma içgüdüsünün yeniden doğuşu olur.
Bölüm 5: Sağlıklı Kendilik İlişkisinin İyileşmesini ve Gelişimini Kolaylaştırmak
Bu bölüm, K-TSSB'nin en belirgin semptomu olan duygusal geri dönüşlerle (flashback) başa çıkmak için pratik bir araç sunar.
Duygusal Geri Dönüşleri Yönetmek İçin 13 Adım: Bu, danışanlara bir geri dönüş anında kendilerini nasıl sakinleştireceklerini, güvende hissedeceklerini ve iç eleştirmenin saldırılarını nasıl durduracaklarını adım adım öğreten bir protokoldür.
Bazı Önemli Adımlar:
"Bir geri dönüş yaşıyorum." demek.
"Korkuyorum ama tehlikede değilim. Şimdi, şu anda güvendeyim." demek.
İç Çocuk ile şefkatle konuşmak.
Bedenle yeniden bağlantı kurmak (derin nefes, kasları gevşetme).
İç eleştirmenin felaket senaryolarına "DUR!" demek ve olumlu özelliklerini hatırlamak.
Yas tutmaya izin vermek.
Bu adımlar, danışanın kendine ebeveynlik yapma ve kriz anlarında kendini destekleme becerisini geliştirir.
Bölüm 6: Davranışsal Onarım ve Gelişim
Bu bölüm, Walker'ın travma tepkileri üzerine geliştirdiği ünlü 4T (İngilizce: 4F) Tipolojisi'ni detaylandırır. Bu tepkiler; Savaş (Fight), Kaç (Flight), Don (Freeze) ve Yaran/Servis Et (Fawn).
Savaş (Fight) Tipi (Narsistik Savunma): Tehlikeyi kontrol ve güçle savuşturmaya çalışır. Başkalarını sindirerek, kontrol ederek güvende hissetmeye çalışır.
Kaç (Flight) Tipi (Obsesif-Kompulsif Savunma): Mükemmeliyetçilik ve sürekli meşguliyetle acıdan kaçar. "İnsan olmaktan" çok "insan yapan"dır.
Don (Freeze) Tipi (Ayrışmacı/Dissosiyatif Savunma): Tehlike anında uyuşarak, hayal dünyasına veya izolasyona çekilerek acıdan kaçar.
Yaran/Servis Et (Fawn) Tipi (Bağımlı/Codependent Savunma): Başkalarının ihtiyaçlarını karşılayarak, onlarla birleşerek ve kendi ihtiyaçlarını yok sayarak güvende kalmaya çalışır.
Hibrit Tipler: Birçok kişi bu tiplerin bir kombinasyonudur (örn. Savaş-Yaran, Kaç-Don).
Tedavi Amacı: Amaç, danışanın sadece baskın tepkisine hapsolmaktan kurtulup, duruma göre her dört tepkinin de sağlıklı versiyonlarına (örn. sağlıklı savaş = sınır koyma, sağlıklı yaranma = uzlaşma) esnek bir şekilde erişebilmesini sağlamaktır.
Bölüm 7: Bilişsel Onarım ve Gelişim
Bu bölüm, zihinsel süreçleri ve özellikle de Zehirli İç Eleştirmen'i onarmaya odaklanır.
14 İç Eleştirmen Saldırısı: Walker, eleştirmenin kullandığı 14 yaygın taktiği listeler. Bunlar arasında Mükemmeliyetçilik, Siyah-Beyaz Düşünme, Kendinden Nefret Etme, Felaketleştirme ve Haksız Karşılaştırmalar bulunur.
Tedavi Stratejileri: Her saldırı türü için, danışanın kullanabileceği karşıt, kendini destekleyici düşünceler ve bakış açıları sunulur. Amaç, eleştirmenin sesini tanımak, ona öfkeyle karşı çıkmak ve yerine şefkatli, gerçekçi bir iç ses (sağlıklı Ego) inşa etmektir.
Yeniden Ebeveynlik (Reparenting) Onaylamaları: Bu bölümde, çocukluğun farklı evrelerinde (bebeklik, yürüme, okul çağı) bir çocuğun duyması gereken olumlu ve destekleyici mesajları içeren listeler sunulur. Danışanlar bu listeleri kendilerine ebeveynlik yapmak için kullanabilirler.
Bölüm 8: Duygusal Onarım ve Gelişim
Bu bölüm, duraksamış duygusal gelişimi yeniden başlatmanın merkezine yas tutmayı (grieving) koyar. Sağlıklı yas tutma dört temel süreçten oluşur:
Ağlamak: En temel rahatlama ve öz-şefkat aracıdır. Bastırılmış korkuyu ve acıyı serbest bırakır.
Öfkelenmek: Çocuklukta yaşanan haksızlıklara karşı sağlıklı bir tepkidir. Öz-koruma içgüdüsünü canlandırır ve iç eleştirmene karşı en güçlü silahtır.
Sözel Havalandırma (Verbal Venting): Güvenli bir ortamda acıyı kelimelere dökmek, duygusal ve bilişsel beyin yarı kürelerini bütünleştirir ve yalnızlık hissini azaltır.
Tam Olarak Hissetmek (Fully Feeling): Duyguları ifade etmeden, sadece bedendeki duyumlarına odaklanarak onlarla kalma ve onları sindirme sürecidir.
Bölüm 9: Somatik (Bedensel) Onarım ve Gelişim
Bu bölüm, travmanın bedende bıraktığı izleri iyileştirmeye odaklanır.
Somatizasyon: Bastırılmış duygusal acının nasıl fiziksel ağrılara (örn. sindirim sorunları, kronik kas gerginliği) dönüştüğünü açıklar.
Otonom Sinir Sistemi Dengesizliği: K-TSSB'li bireylerin sürekli "savaş ya da kaç" modunda (sempatik sinir sistemi) takılı kaldığını ve "dinlen ve sindir" moduna (parasempatik sinir sistemi) geçmekte zorlandığını anlatır.
Somatik Farkındalık ve Duyusal Odaklanma: Terapist, danışana bedenindeki duyumları yargılamadan fark etmeyi ve onlarla kalmayı öğretir. Bu, bedensel zırhlanmayı çözer, anksiyeteyi azaltır ve kişinin bedeniyle yeniden barışmasını sağlar.
Egzersiz Örneği: Gözleri kapatıp bedenin farklı bölgelerindeki (göğüs, karın, omuzlar) duyumlara odaklanmak ve sadece nefes alıp vererek bu hislerle kalmak.
Bölüm 10: Ruhsal Onarım ve Gelişim
Bu bölüm, dini dogmalardan arındırılmış bir ruhsallık anlayışı sunar.
Ruhsal İstismar ve İhmal: Çocuğun doğasının günahkâr olduğu, Tanrı'nın cezalandırıcı olduğu gibi öğretilerle veya çocuğun içsel iyiliğinin ve yaşamın güzelliğinin hiç yansıtılmamasıyla oluşan hasarı tanımlar.
İyileşme Yolu: İyileşme, hayatın bir hediye olduğu hissini yeniden keşfetmek, doğayla, sanatla ve güzellikle bağ kurmak ve yaşamda bir anlam bulmaktır.
Yas Tutmanın Ruhsal Bir Pratik Olarak Kullanımı: Acının en derin noktasından geçmenin, genellikle minnettarlık, rahatlama ve yaşamla derin bir bağ kurma hissiyle sonuçlandığını anlatır. Acıyı deneyimleme kapasitesi, neşeyi deneyimleme kapasitesini de artırır.
Bölüm 11: İyileşme Yolculuğu
Bu bölüm, iyileşme sürecinin bütüncül bir resmini çizer.
İyileşmenin Döngüsel Doğası: İyileşmenin "iki adım ileri, bir adım geri" şeklinde ilerleyen, doğrusal olmayan bir süreç olduğunu vurgular.
Tepkisellik Döngüleri: Bir tetikleyiciyle başlayan ve hayatta kalanı 4T savunmaları, iç eleştirmen saldırıları, korku/utanç ve en sonunda terk edilme depresyonu arasında bir kısır döngüye sokan süreçleri bir şema ile gösterir.
İyileşme Belirtileri: Geri dönüşlerin sıklığının, yoğunluğunun ve süresinin azalması; öz-şefkatin artması; ilişkilerin düzelmesi gibi somut iyileşme işaretleri listelenir.
Hayatta Kalmak vs. Gelişmek (Surviving vs. Thriving): İyileşmenin, sadece hayatta kalma modundan çıkıp, hayatın içinde gelişme ve zenginleşme evresine geçişi içerdiğini belirtir.
Bölüm 12: Danışanlar için Faydalı Materyaller
Bu bölüm, terapistlerin danışanlarına verebileceği, kitap boyunca bahsedilen pratik listeleri içerir:
İyileşme Niyetleri Listesi
İnsan Hakları Beyannamesi (Kişisel sınırlar için)
İç Eleştirmen Saldırılarından Korunma Yolları (14 saldırı ve karşı argümanları)
Çatışmaları Sevgiyle Çözme Araçları
Duygusal Geri Dönüşleri Yönetmek için 13 Adım
İç Çocuk Çalışması için Yeniden Ebeveynlik Onaylamaları
Bibliyoterapi (Kitap Önerileri) Listesi
Bölüm 13: Yazarın İlk Kitabından Bir Alıntı
Bu son bölüm, yazarın "Tam Olarak Hissetmenin Tao'su: Suçlamadan Affetmeyi Devşirmek" adlı ilk kitabından bir bölüm içerir. Bu bölüm, kitabın ana temalarından olan tüm duyguları kucaklamanın, yas tutmanın ve affetmenin karmaşık doğasını daha da derinleştirir.
Sonuç olarak, bu kitap K-TSSB'nin karmaşıklığını onurlandıran, sabır ve şefkatle yaklaşan, teorik derinliği pratik araçlarla birleştiren son derece zengin bir kaynaktır. İyileşmenin merkezine güvenli bir ilişki kurmayı koyarak, hayatta kalanlara hem başkalarıyla hem de en önemlisi kendileriyle sağlıklı bir bağ kurma umudu ve yol haritası sunar.
Yorumlar