Kitap İncelemesi : Travmaya Karşı Dayanıklılık Oluşturma
- Sonsuz Travma
- 4 Haz
- 4 dakikada okunur
Building Resilience to Trauma: The Trauma and Community Resiliency Models
Yazar : Elaine Miller-Karas
Yayın Yılı : 2015
Kitap kapsamında travmaya karşı dayanıklılık oluşturma üzerine hazırlanmış podcaste aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Ana Temalar:
Kitabın temel amacı, hem bireylerin hem de toplulukların travmaya karşı dayanıklılık oluşturmalarına yardımcı olmaktır. Bunu, insan sinir sisteminin biyolojisine dayanan ve insanların içsel deneyimlerini fark etmelerini ve kendi Kendini Düzenleme Bölgelerine (Resilient Zone) geri dönmelerini sağlayan pratik becerileri öğreterek yapmaktadır. Kitap, sinir sisteminin işleyişine, travmanın beyin ve beden üzerindeki etkilerine ve dayanıklılığın geliştirilebilen bir dizi beceriyle nasıl inşa edilebileceğine odaklanmaktadır. Toplumsal Travma Dirençlilik Modeli (CRM) ve Travma Dirençlilik Modeli (TRM), bu kitapta sunulan merkezi müdahale modelleridir.
Önemli Noktalar :
Sinir Sisteminin İşleyişi ve Travma: Kitap, sinir sisteminin karmaşıklığını, özellikle sempatik (fight/flight) ve parasempatik (rest and digest) sistemlerin rolünü vurgulamaktadır. Travmanın, bu sistemlerin doğal dengesini bozabileceği ve bireylerin "Yüksek Bölge" (aşırı uyarılmış) veya "Düşük Bölge" (az uyarılmış) olarak tanımlanan uçlarda sıkışıp kalmasına neden olabileceği belirtilmektedir. Kitabın 82. sayfasında belirtildiği gibi: "TRM/CRM becerileri, düzensiz bir sinir sistemini doğal ritmine, yani Dirençli Bölgesine geri döndürmek için tasarlanmıştır."
Dirençli Bölge (Resilient Zone): Bu, kitabın temel bir kavramıdır. Bireylerin dengeli ve işlevsel hissettikleri durumu temsil eder. Kitap, travma veya stresin insanları bu bölgeden "dışarı atabileceğini" ve CRM/TRM becerilerinin bu bölgeye geri dönmeye yardımcı olduğunu açıklamaktadır. Becerilerin sürekli uygulanması, kişinin Dirençli Bölgesini "genişletmeye" ve böylece yaşamın iniş çıkışlarında daha fazla kapasiteye sahip olmaya yardımcı olur. Kitabın 42. sayfasından bir alıntı: "Bireylerin çok sayıda resmi ve gayri resmi yollarla kaynakları tanımlamalarına yardımcı olmak, kişinin Dirençli Bölgesinin bant genişliğini artırmaya yardımcı olabilir. Bazı bireyler, mizaç veya yaşam zorlukları nedeniyle dar bir Dirençli Bölgesine sahip olabilirler. Becerileri uygulamak, Dirençli Bölgelerini genişletmelerine yardımcı olabilir."
Dirençliliğin Geliştirilebilir Beceriler Olduğu: Kitap, dayanıklılığın doğuştan gelen bir özellikten ziyade öğrenilebilen ve geliştirilebilen becerilerden oluştuğu fikrine dayanmaktadır. Kitabın 13. sayfasında Richard Davidson'ın araştırmasına atıfta bulunularak belirtildiği gibi: "Davidson'ın araştırmasının temel amacı, insanların bu devrelerin gücünü doğrudan etkileyen becerileri geliştirebilecekleridir." CRM ve TRM'nin wellness becerileri bu devrelere karşılık gelir.
CRM ve TRM'nin Altı Wellness Becerisi: Kitap, bu modellerin temelini oluşturan altı beceriyi detaylandırmaktadır:
Takip Etme (Tracking): Bireylerin vücutlarındaki hoş, nahoş veya nötr duyumları fark etmelerini ve adlandırmalarını içerir. Bu, kişinin içsel deneyimlerine dikkat etme yeteneğini geliştirir. Kitap, bu beceriyi geliştirmeye yardımcı olmak için duyusal yürüyüşler ve el ovma gibi egzersizler sunmaktadır (syf. 37). Kitabın 31. sayfasında belirtildiği gibi: "Takip etme, duyusal olarak fark etme becerisidir: bir kişinin vücudunda ne olduğunu fark etme becerisidir."
Kaynak Bulma ve Kaynak Yoğunlaştırma (Resourcing and Resource Intensification): Kişilerin kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olan insanları, yerleri, anıları, nesneleri veya hayali kaynakları belirlemeyi içerir. Kitabın 38. sayfasında belirtildiği gibi: "Bir kaynak, bir kişinin kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olan herhangi bir şey veya herhangi biri olabilir." Bu kaynaklara odaklanmak, hoş veya nötr duyumları artırmaya yardımcı olur.
Yere Sağlam Basma (Grounding): Kişinin bedeninin yerle veya destekleyici bir yüzeyle temasını fark etmesini içerir. Bu, denge ve sakinlik hissi sağlar. Kitap, farklı Yere Sağlam Basma biçimlerinin olduğunu ve uygulayıcının destekleyici olması gerektiğini vurgulamaktadır (syf. 44).
Jestler (Gesturing): Kişilerin kendilerini yatıştıran veya güçlendiren hareketleri fark etmelerini ve kullanmalarını içerir. Kitap, kişisel hareketleri keşfetmek için egzersizler sunmaktadır (syf. 48).
Shift and Stay: Kişinin nahoş duyumları fark etmesini ve sonra dikkatini hoş veya nötr duyumlara kaydırmasını ve orada kalmasını içerir. Kitabın 50. sayfasında belirtildiği gibi: "Bu beceri, dikkatimizi nahoş veya rahatsız edici bir duyumdan (düşünce, duygu, imge) hoş veya nötr bir duyuma kaydırmamıza ve orada kalmamıza yardımcı olur."
Yardım Et Şimdi! (Help Now!): Kişilerin stresli durumlarda kullanabilecekleri basit ve hızlı stratejilerdir. Bunlar arasında su içmek, odaya bakmak, renkleri saymak ve yüzeylere dokunmak yer alır (syf. 49). Kitabın 49. sayfasından bir alıntı: "Yardım Et Şimdi! stratejileri, Dirençli Bölgelerinin dışına çıktıklarında kendilerine ve aile üyelerine günlük yaşam aktiviteleri sırasında yardımcı olmak için becerileri kullanabilen aile üyeleriyle paylaşılabilir."
TRM'nin Yeniden İşleme Becerileri: TRM, travmatik deneyimleri işlemeye yardımcı olmak için üç ek beceri kullanır:
Titrasyon (Titration): Travmatik bir deneyimden kaynaklanan duyumları daha küçük, daha yönetilebilir parçalara ayırmayı içerir. Kitabın 61. sayfasında belirtildiği gibi: "Titrasyon, TRM uygulayıcısı tarafından, danışanın travmatik bir deneyimi anlattığında veya çoklu duyusal bir hatırlatıcı tetiklendiğinde ortaya çıkabilecek daha küçük, daha yönetilebilir duyumları danışanın farkındalığına getirmesine yardımcı olmak için kullanılan bir beceridir."
Sarkaç Sallama (Pendulation): Kişinin nahoş duyumlar arasında gidip gelmesini ve hoş veya nötr duyumlarla dinlenmesini içerir. Kitabın 60. sayfasında tanımlandığı gibi, Sarkaç Sallama "dikkatimizi, vücudun farklı bölgelerinde ortaya çıkan duyumlara dönüştürme becerisidir."
Hayatta Kalma Tepkilerini Tamamlama (Completing Survival Responses): Travmatik bir olay sırasında tamamlanamayan doğal hayatta kalma tepkilerini (fight, flight, freeze) tamamlamayı içerir. Bu, bedenin sıkışmış enerjiyi serbest bırakmasına olanak tanır.
Beyin ve Travma: Kitap, travmanın beynin yapısını ve işleyişini, özellikle amigdala (tehdit algısı), hipokampus (bellek ve bağlam) ve prefrontal korteks (karar verme ve düzenleme) üzerindeki etkilerini açıklamaktadır. Araştırmaların, travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) olan kişilerde hipokampal hacmin azaldığını gösterdiği belirtilmektedir (syf. 90).
Travma Türleri: Kitap, "büyük-T" (büyük olaylar) ve "küçük-t" (kronik veya kümülatif stres) travmaları arasındaki ayrımı yapmaktadır (syf. 19). Ayrıca, kronik ayrımcılık, yapısal ırkçılık ve sosyal dışlanma gibi toplumsal travma biçimlerinin de önemli etkileri olduğunu vurgulamaktadır.
Farklı Popülasyonlarla Çalışma: Kitap, çocuklarla (syf. 157-170), gençler, gaziler ve madde bağımlılığı olan kişiler gibi farklı popülasyonlarla CRM ve TRM becerilerini kullanmaya yönelik özel bölümler içermektedir. Çocuklarda travmanın etkilerinin ve Resourcing gibi becerilerin çocuklarla nasıl kullanılabileceğinin önemini vurgulamaktadır (syf. 188).
Topluluk ve Kültürel Duyarlılık: CRM, topluluk düzeyinde dayanıklılık oluşturmayı ve kültürel bağlamın önemini vurgulamaktadır. Kitap, kültürel tevazu ve müdahaleleri farklı kültürel lenslere uyarlama gerekliliğinden bahsetmektedir (syf. 125-128).
Araştırma Desteği: Kitabın ek bölümü (syf. 281-291), CRM ve TRM'nin etkinliğini destekleyen bir dizi araştırma çalışmasını özetlemektedir. Bu çalışmalar, hem ABD'de hem de uluslararası ortamlarda (örneğin, Ruanda, Sierra Leone) gerçekleştirilmiştir ve psikolojik stres, anksiyete, depresyon, ikincil travmatik stres ve fiziksel semptomlarda azalma ile birlikte iyileşme ve dayanıklılıkta artış olduğunu göstermektedir.
Sonuç:
Kitap, travmanın biyolojik ve psikolojik etkilerini anlamak ve dayanıklılığı geliştirmek için pratik, bedene dayalı beceriler sunan kapsamlı bir kaynaktır. CRM ve TRM modelleri, bireylerin ve toplulukların stres ve travmayla başa çıkmalarına yardımcı olacak altı wellness becerisi ve ek yeniden işleme teknikleri sunmaktadır. Kitap, bu modellerin etkinliğini destekleyen araştırmaları da özetleyerek, kanıta dayalı bir yaklaşım sunmaktadır. Vurgu, kişinin içsel deneyimlerini takip etme ve bedenin doğal kendini düzenleme yeteneğine güvenme üzerine odaklanmaktadır.
Yorumlar