Kitap İncelemesi : Travmayla İlgili Disosiyasyonla (Ayrışmayla) Başa Çıkma

Hastalar ve Terapistler İçin Beceri Eğitimi

Coping with Trauma-Related Dissociation: Skills Training for Patients and Therapists

Yazarlar : Suzette Boon, Kathy Steele, Onno Van Der Hart

Yayın Yılı : 2011

Kitap kapsamında travmayla bağlantılı disosiyasyon (ayrışma)ile baş etme üzerine hazırlanmış podcaste aşağıdan ulaşabilirsiniz.

Travmayla İlgili Ayrışmayla Başa Çıkma

0:00

Bu kitap, Suzette Boon, Kathy Steele ve Onno van der Hart tarafından yazılmış olup, özellikle Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (DKB) ve Başka Türlü Adlandırılamayan Dissosiyatif Bozukluk (BTADB, tip 1b) gibi karmaşık gelişimsel travma bozuklukları olan hastalara ve onların terapistlerine yönelik bir beceri eğitim kılavuzudur. Kitap, bu bozukluklarla başa çıkmak için pratik çözümler sunar ve travmaya bağlı dissosiyasyonun anlaşılmasına ve yönetilmesine odaklanır.

Ana Bölümler ve İçerikleri:

BİRİNCİ BÖLÜM: Dissosiyasyonu ve Travmaya Bağlı Bozuklukları Anlamak

• Dissosiyasyonu Anlamak: Dissosiyasyonun ne olduğu, bütünleşmenin (entegrasyon) tersi olarak nasıl ortaya çıktığı ve kronik dissosiyasyonun kökenleri açıklanır. Kişiliğin parçalara ayrılması ve kendini bütün hissetmeme durumu ele alınır.

• Dissosiyasyon Belirtileri: Kimlik veya benlik algısı sorunları, amnezi (bellek kaybı), zamansal bozukluklar, depersonalizasyon (kendinden veya bedeninden kopma) ve derealizasyon (çevreden kopma) gibi dissosiyatif belirtiler detaylandırılır. Ayrıca, rahatsız edici içsel deneyimler olarak ortaya çıkan dissosiyatif intrüzyonlar da açıklanır.

• Kişiliğin Dissosiyatif Parçalarını Anlamak: Dissosiyatif bireylerin iç dünyaları ve kişiliğin parçalarının temel işlevleri anlatılır. Günlük yaşamı sürdüren parçalar, travmatik anıları tutan parçalar (genç parçalar, yardımcı parçalar, kötüye kullanan kişileri taklit eden parçalar, öfkeli parçalar, utanç dolu parçalar) ve bu parçaların birbirleriyle olan farkındalık ve etkileşim dereceleri ele alınır.

• Karmaşık Dissosiyatif Bozukluklarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Belirtileri: TSSB'nin temel belirti grupları (intrüzyon, kaçınma ve uyarılmışlık) açıklanır. Karmaşık TSSB kavramı ve dissosiyatif bozuklukların bu bağlamdaki yeri üzerinde durulur. Ayrıca, hipoarousal (donma/çökme) belirtileri de incelenir.

İKİNCİ BÖLÜM: Dissosiyasyonla Başa Çıkmak için İlk Beceriler

• İçsel Deneyim Fobisini Yenmek: İçsel deneyimlerin (düşünceler, duygular, anılar) ne olduğu, bu deneyimlerden duyulan fobinin neden geliştiği ve bu fobiyi aşmanın önemi anlatılır.

• Yansıtmayı Öğrenmek: Empatik kendini anlama ve başkalarını anlama becerisi olan yansıtma (reflektif işlevsellik) açıklanır. Dissosiyatif bozukluğu olan kişilerde yansıtma sorunları ve retrospektif yansıtma teknikleri sunulur.

• Dissosiyatif Parçalarla Çalışmaya Başlamak: Dissosiyatif parçalarla işbirliği yapmanın zorlukları, onlarla çalışmaya başlamanın ilk adımları ve içsel farkındalık ve iletişim biçimleri (yazılı iletişim, içe konuşma, içsel toplantılar) tanıtılır.

• İçsel Güvenlik Duygusu Geliştirmek: Hem dışsal hem de içsel olarak güvende hissetmenin önemi vurgulanır. Hayali içsel güvenli yerler yaratma ve şimdiki zamanda güvenli olma teknikleri açıklanır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: Günlük Yaşamı İyileştirmek

• Uykuyu İyileştirmek: Travma geçmişi olanlarda sık görülen uyku sorunları (kâbuslar, uykuya dalma/kalma güçlüğü) ve bunlara katkıda bulunan faktörler ele alınır. Uyku kalitesini artırma ve uyku rutinleri oluşturma ipuçları sunulur.

• Sağlıklı Günlük Yapı Oluşturmak: Günlük ve haftalık bir yapının önemi, karmaşık dissosiyatif bozukluğu olanlarda yapı oluşturma sorunları ve sağlıklı çalışma alışkanlıkları geliştirme üzerinde durulur.

• Boş Zaman ve Rahatlama: Boş zamanı ve rahatlamayı güvenli bir şekilde kullanmanın önemi, bu konudaki içsel çatışmalar ve çeşitli rahatlama egzersizleri (Ağaç, Şifa Havuzu, Kas Gevşetme) sunulur.

• Fiziksel Öz Bakım: Beden farkındalığı, alkol/ilaç yönetimi ve fiziksel enerji regülasyonu gibi fiziksel öz bakıma ilişkin sorunlar ve çözümler ele alınır.

• Sağlıklı Beslenme Alışkanlıkları Geliştirmek: Yiyecek ve yemeğin çeşitli anlamları, dissosiyatif bozukluğu olanlarda görülen yeme sorunları (aşırı yeme, kısıtlama, kusma) ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirme stratejileri sunulur.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: Travmaya Bağlı Tetikleyiciler ve Anılarla Başa Çıkmak

• Travmatik Anıları ve Tetikleyicileri Anlamak: Otobiyografik ve travmatik anılar arasındaki fark, tetikleyicilerin (zaman, mekan, ilişki, içsel ve duyusal) ne olduğu ve nasıl tanınacağı açıklanır. Olumlu tetikleyiciler de ele alınır.

• Tetikleyicilerle Başa Çıkmak: Tetikleyicileri günlük yaşamda azaltma veya ortadan kaldırma yolları, tetikleyicileri önceden tahmin etme, imgesel prova ve şimdiki zamanı geçmişten ayırma gibi stratejiler öğretilir.

• Zor Zamanları Planlamak: Depresyon, kaygı veya diğer belirtilerle yaşanan zor dönemlerin (hafta sonları, tatiller, yıl dönümleri) nasıl planlanacağı ve başa çıkılacağı ele alınır.

BEŞİNCİ BÖLÜM: Duyguları ve Bilişleri Anlamak

• Duyguları Anlamak: Temel duygular (ilgi-heyecan, keyif-neşe, şaşkınlık-ürküme, sıkıntı-ızdırap, öfke-gazap, korku-dehşet, utanç-aşağılanma, tiksinti) ve işlevleri açıklanır. Duyguları yargılamamak ve duygusal sinyallere dikkat etmek vurgulanır.

• Tolerans Penceresi: Kendinizi Düzenlemeyi Öğrenmek: Fizyolojik uyarılma için "tolerans penceresi" kavramı tanıtılır. Hiperarousal (çok fazla deneyimleme) ve hipoarousal (çok az deneyimleme) durumlarıyla başa çıkma stratejileri sunulur.

• Temel İnançları Anlamak: Temel (çekirdek) inançların kökenleri, karmaşık dissosiyatif bozukluğu olanlarda olumsuz temel inançlar ve gerçekçi, sağlıklı temel inançlar ele alınır.

• Bilişsel Hataları Belirlemek: All-or-nothing düşünme, aşırı genelleme, zihinsel filtreleme, aceleci sonuçlar, zihin okuma, felaket senaryoları ve duygusal mantık yürütme gibi yaygın bilişsel hatalar açıklanır.

• İşlevsiz Düşüncelere ve Temel İnançlara Meydan Okumak: Duygular, bilişler, algılar, duyumlar ve davranışlar arasındaki geri bildirim döngüleri incelenir. İşlevsiz düşünceleri ve temel inançları anlamak ve onlara meydan okumak için yansıtma teknikleri sunulur.

ALTINCI BÖLÜM: İleri Başa Çıkma Becerileri

• Öfkeyle Başa Çıkmak: Öfkeyi anlamak, öfke hakkındaki yaygın yanlış inançlar ve öfkenin diğer duyguların yerine geçmesi gibi konular ele alınır. Öfkeli dissosiyatif parçalarla çalışmak ve öfkeyle başa çıkmak için ipuçları sunulur.

• Korkuyla Başa Çıkmak: Korkuyu anlamak (fizyolojik tepkiler, çöküş, içsel deneyim korkusu), korku ile kaygı arasındaki fark ve karmaşık dissosiyatif bozukluğu olanlarda korku sorunları (nedenini bilmeden korku yaşama, uygunsuz korku) incelenir. Korkuyla başa çıkma ipuçları verilir.

• Utanç ve Suçlulukla Başa Çıkmak: Utanç ve suçluluğu anlamak, utanç senaryoları (kendine saldırma, başkalarına saldırma, içsel deneyimden kaçınma, başkalarından çekilme) ve bunlarla başa çıkma ipuçları ele alınır.

• İçsel Çocuk Parçaların İhtiyaçlarıyla Başa Çıkmak: Genç parçaların anlaşılması, onlarla çalışmanın hedefleri ve bu parçalarla çalışma stratejileri (imgesel deneyimler, içsel işbirliği, gerçek deneyimler) sunulur. "Bütünleşme" (Blending) gibi ileri bir teknik de tanıtılır.

• Kendine Zarar Verme ile Başa Çıkmak: Kendine zarar vermenin (self-harm) ne olduğu, motivasyonları ve dissosiyatif parçaların bu davranışa nasıl dahil olduğu incelenir. Kendine zarar vermeyi azaltmak için ipuçları ve alternatifler sunulur.

• İçsel İşbirliği ile Karar Vermeyi İyileştirmek: Karar vermeyi anlamak, dissosiyatif bozukluğu olanlarda karar verme sorunları ve karar vermeyi iyileştirmek için teknikler (artıları ve eksileri inceleme, derecelendirme sistemi kullanma, bilinçli kararlar verme) ele alınır. İçsel bir toplantı alanı oluşturma egzersizi tanıtılır.

YEDİNCİ BÖLÜM: Başkalarıyla İlişkileri İyileştirmek

• Bağlanma ve Bağlanma Kaybı Fobileri: Sağlıklı ilişkilerin önemi, kişilerarası travmanın ilişkiler üzerindeki etkileri ve bağlanma ile bağlanma kaybı fobileri (ilişki kurmaktan korkma, ilişkileri kaybetmekten korkma) ele alınır.

• İlişkisel Çatışmayı Çözmek: İlişkisel çatışmaları çözmek için temel beceriler ve karmaşık dissosiyatif bozukluğu olan kişilerde ilişkisel çatışmaları çözme yolları (gözlem, zaman ayırma, niyetleri yansıtma, parçaları şimdiki zamana yönlendirme, hassas parçaları koruma) sunulur.

• İzolasyon ve Yalnızlıkla Başa Çıkmak: İzolasyon ve yalnızlığı anlamak, bunların sürdürülme nedenleri ve başa çıkma ipuçları (içsel izolasyonu ele alma, sosyal becerileri geliştirme, dışarı çıkma, yalnız zamanı keyifli hale getirme) ele alınır.

• İddialı Olmayı Öğrenmek: İddialı (atılgan) olmanın ne olduğu, temel iddialılık becerileri ve atılgan olmayan stratejiler (yatıştırma, kaçınma, saldırganlık) açıklanır. Dissosiyatif bozukluğu olan kişilerde atılganlık sorunları ve parçaların işbirliğiyle atılgan olmayı öğrenme yolları sunulur.

• Sağlıklı Kişisel Sınırlar Belirlemek: Kişisel sınırların ne olduğu, sağlıklı sınırlar, sağlıksız sınırlar (gevşek veya katı) ve dissosiyatif bozukluğu olanlarda sınır sorunları (cinsel sınırlar) ele alınır. Parçaların sağlıklı sınırlar belirlemek için nasıl işbirliği yapacağı açıklanır.

SEKİZİNCİ BÖLÜM: Grup Eğitmenleri için Kılavuz

• Grup Eğitmenleri için Kılavuz: Grup eğitmenlerinin nitelikleri ve yönergeleri, potansiyel kurs katılımcılarının değerlendirilmesi ve tanısı, tedavi eden terapistle iletişim ve koordinasyon, kurs oturumlarının yürütülmesi, grup içinde ortaya çıkan zorlukların anlaşılması ve çözülmesi, ve kılavuzun bireysel terapi ve yatılı/gündüz tedavi gruplarında kullanılması gibi konular detaylı olarak açıklanır.

• Giriş Oturumu: Grup için zemin hazırlayan bu oturumda, tanışma, temel kuralların açıklanması, kursun hedefleri ve katılım sözleşmesinin imzalanması gibi konular ele alınır.

• Veda Oturumları: Kursun sonunda veda sürecinin önemi, veda ritüelleri ve kursun değerlendirilmesi gibi konulara odaklanılır.

Kitap, karmaşık travmaya bağlı dissosiyatif bozuklukları olan bireylerin içsel deneyimlerini anlamalarına, kendilerini düzenlemelerine ve daha işlevsel bir günlük yaşam sürmelerine yardımcı olacak pratik beceriler sunmayı amaçlamaktadır.