Sosyal Medya ve Travma

Dijital Çağda İyileşmenin ve Kötüleşmenin Mekanizmaları

Travma ve sosyal medya ile ilgili hazırladığımız podcast sohbetini aşağıdan dinleyebilirsiniz.

Sosyal Medya ve Travma Dijital Çağda İyileşmenin ve Kötüleşmenin Mekanizmaları

0:00

Günümüz dünyasında sosyal medya hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Sabah uyandığımızda ilk baktığımız, yatmadan önce son gördüğümüz ekranlar, aynı zamanda acıların, kayıpların ve travmatik olayların da yankılandığı dijital arenalara dönüştü. Peki, bu platformlar travmatik olaylar karşısında bize bir sığınak mı sunuyor, yoksa yaralarımızı daha da mı derinleştiriyor? Sosyal medya, dijital çağda iyileşmenin ve kötüleşmenin hem potansiyelini hem de risklerini barındırıyor.

Travmatik bir olay yaşadığımızda veya böyle bir olaya tanıklık ettiğimizde, beynimiz ve ruhumuz büyük bir şok yaşar. Bu süreçte yalnız kalmamak, anlaşıldığımızı hissetmek ve destek bulmak hayati önem taşır. İşte burada sosyal medya, ilk bakışta olumlu bir rol oynayabilir.

Dijital Destek Mekanizmaları: Yaraları Sarmanın Yeni Yolları

Sosyal medya, travma yaşayan bireyler için birçok destek mekanizması sunar:

• Anında Bilgiye Erişim ve Doğrulama: Büyük bir felaket veya kriz anında, sosyal medya anında bilgiye erişim sağlayabilir. Güvenilir kaynaklardan gelen paylaşımlar, olayın boyutunu anlamaya ve doğrulamaya yardımcı olabilir.

• Ortak Bir Duygu Paylaşım Alanı: Travmatik olaylar, insanları bir araya getirme potansiyeline sahiptir. Sosyal medya grupları ve hashtagler aracılığıyla insanlar, benzer deneyimleri paylaşan diğer kişilerle bağlantı kurabilir, duygusal destek alabilir ve yalnızlık hissini azaltabilir. Bu, kolektif yas sürecinin dijital bir uzantısı olabilir. Örneğin, Subramanian ve ark. (2020) tarafından yapılan bir çalışma, sosyal medyanın terör olayları sonrası toplumsal dayanışmayı nasıl artırdığını göstermiştir.

• Destek ve Yardım Çağrıları: Acil durumlarda sosyal medya, yardım çağrıları yapmak ve ihtiyaç sahiplerine ulaşmak için güçlü bir araç haline gelir. Kayıp arama, kan bağışı kampanyaları veya gıda yardımı organizasyonları gibi inisiyatifler hızla yayılarak geniş kitlelere ulaşabilir.

• Uzman Desteğine Erişim: Ruh sağlığı uzmanları ve destek kuruluşları, sosyal medya aracılığıyla bilgilendirici içerikler paylaşabilir ve kriz anlarında bireylere ulaşarak profesyonel destek sağlayabilir. Bu, özellikle geleneksel erişimin zor olduğu durumlarda önemlidir.

Yeniden Travmatizasyon Riski: Dijital Kapanın Tehlikeleri

Ancak madalyonun diğer yüzünde, sosyal medyanın travmayı kötüleştirme ve yeniden travmatize etme potansiyeli yatar.

• Sürekli Maruz Kalma ve Şiddet İçerikli Paylaşımlar: Travmatik olayların görsel ve işitsel olarak sürekli paylaşılması, bireylerde tekrarlayıcı bir travma etkisi yaratabilir. Özellikle çocuklar ve gençler için bu durum, kaygı, uyku bozuklukları ve travma sonrası stres belirtilerini (TSSB) tetikleyebilir. Van der Meer ve ark. (2016), sosyal medyadaki travmatik içerik maruziyetinin TSSB semptomları ile ilişkisini incelemişlerdir.

• Yanlış Bilgi ve Dezenformasyon: Kriz anlarında hızla yayılan yanlış bilgiler ve dezenformasyon, panik ve kafa karışıklığına yol açabilir. Bu durum, travma sonrası toparlanma sürecini olumsuz etkileyebilir ve bireylerin gerçeklik algısını bozabilir.

• Siber Zorbalık ve Taciz: Travma yaşayan bireyler, sosyal medyada siber zorbalığa veya tacize maruz kalma riski taşıyabilir. Bu tür olumsuz etkileşimler, mağdurun zaten hassas olan ruh halini daha da kötüleştirebilir.

• Sosyal Karşılaştırma ve Yetersizlik Hissi: Diğer insanların "mükemmel" görünen iyileşme süreçlerini görmek, kendi toparlanma hızından memnun olmayan bireylerde yetersizlik ve suçluluk hissi yaratabilir. Bu da iyileşmeyi zorlaştırabilir.

• Empati Yorgunluğu ve Duyarsızlaşma: Sürekli olarak travmatik içeriklere maruz kalmak, bireylerde "empati yorgunluğu"na veya duyarsızlaşmaya yol açabilir. Bu, zamanla çevremizdeki acıya karşı duyarsızlaşmamıza neden olabilir.

Dengede Kalmak: Dijital Çağda Sağlıklı İyileşme

Sosyal medyanın travma karşısındaki ikili rolünü anlamak, bu platformları daha bilinçli ve sağlıklı kullanmamızı sağlar. İşte dikkat etmemiz gerekenler:

• Bilinçli Tüketici Olun: Hangi kaynakları takip ettiğinize dikkat edin. Güvenilir haber kaynakları ve ruh sağlığı uzmanlarının paylaşımlarını tercih edin.

• Duygusal Sınırlar Koyun: Kendinizi kötü hissettiğinizde veya içeriklerin sizi olumsuz etkilediğini fark ettiğinizde sosyal medyadan uzaklaşmaktan çekinmeyin. Dijital detoks yapmak, zihinsel sağlığınız için oldukça faydalıdır.

• Gerçek Bağlantıları Önceliklendirin: Sosyal medya üzerinden sanal destek almak önemli olsa da, yüz yüze veya telefonla gerçek hayattaki bağlantıların yerini tutmaz. Aile ve arkadaşlarınızla kurduğunuz güçlü bağlar, iyileşme sürecinizin temelidir.

• Profesyonel Yardım Almaktan Çekinmeyin: Eğer travmatik bir olay sonrası ruh sağlığınızda ciddi sorunlar yaşıyorsanız, bir ruh sağlığı uzmanından destek almaktan çekinmeyin. Sosyal medya, profesyonel terapinin yerini tutmaz.

• Çocukları Koruyun: Özellikle ebeveynler, çocuklarının sosyal medyada ne tür içeriklere maruz kaldığını yakından takip etmeli ve onları şiddet içerikli görüntülerden korumalıdır.

Sonuç olarak, sosyal medya dijital çağda travma sonrası iyileşme için hem bir kapı hem de bir tuzak olabilir. Önemli olan, bu platformları bilinçli bir şekilde kullanmak, potansiyel faydalarından yararlanırken risklerinden korunmaktır. Unutmayın, iyileşme dijital bir süreçten çok daha fazlasıdır; sabır, öz şefkat ve gerçek dünya bağlantıları gerektirir.

Referanslar

• Subramanian, R., Maheswaran, P., & Ramasamy, A. (2020). Social media and community resilience during terrorist attacks: A case study of the Christchurch mosque shootings. Journal of Contingencies and Crisis Management, 28(3), 329-340.

• Van der Meer, T. G. L. A., Houtzager, L., & Van Driel, R. (2016). Exposure to traumatic events on social media: A systematic review. Journal of Traumatic Stress, 29(6), 565-573.