Ekranın Gölgesinde Yaşanan Acı: Dijital Travma ve Çevrimiçi PTSS'nin Yeni Yüzü
- Sonsuz Travma
- 5 gün önce
- 3 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 24 saat önce
Dijital travma ile ilgili hazırladığımız podcast sohbetini aşağıdan dinleyebilirsiniz.
Günümüz dünyasında internet ve sosyal medya hayatımızın ayrılmaz bir parçası. Bilgiye anında ulaşabiliyor, sevdiklerimizle bağlantıda kalabiliyor, eğleniyor ve öğreniyoruz. Ancak bu dijitalleşme beraberinde yeni bir zorluğu da getiriyor: sanal ortamda yaşanan travmalar ve dijital travma sonrası stres bozukluğu (PTSS).
Geleneksel olarak travmayı doğal afetler, kazalar veya fiziksel saldırılar gibi doğrudan yaşanan olaylarla ilişkilendirirdik. Ancak dijital çağ, travma tanımını genişletti. Artık siber zorbalık, çevrimiçi istismar, terör eylemlerinin veya şiddet olaylarının dijital ortamda sürekli maruziyeti gibi durumlar da ciddi psikolojik etkiler yaratabiliyor. Ekranın arkasından yaşanan bu acılar, özellikle gençlerde, geleneksel PTSS semptomlarından farklılık gösteren yeni bir klinik tablo ortaya çıkarabiliyor.
Peki, dijital travma ne anlama geliyor ve dijital PTSS'nin belirtileri neler olabilir?
Dijital Travma: Yeni Bir Gerçeklik
Dijital travma, bir kişinin internet veya dijital medya aracılığıyla maruz kaldığı veya tanık olduğu, önemli psikolojik sıkıntıya yol açan olayları ifade eder. Bu durumlar şunları içerebilir:
Siber Zorbalık: Sosyal medya platformlarında veya çevrimiçi oyunlarda taciz edilme, aşağılanma, tehdit edilme.
Çevrimiçi İstismar: Dijital platformlarda taciz veya manipülasyona uğrama.
Şiddet İçeren veya Travmatik İçeriğe Maruz Kalma: Terör saldırılarının, cinayetlerin veya diğer şiddet olaylarının grafik görüntülerini veya videolarını defalarca izleme.
İtibar Zedeleme ve Sızdırılan Bilgiler: Kişisel veya mahrem bilgilerin rıza dışı yayılması.
Siber Suç Mağduriyeti: Dolandırıcılık veya kimlik hırsızlığı gibi siber suçların kurbanı olma.
Bu tür deneyimler, özellikle hassas gelişim dönemindeki gençler üzerinde derin izler bırakabilir. Okulda veya arkadaş çevresinde yaşanan zorbalık zaten yıkıcıyken, dijital ortamda bu zorbalık 7/24 devam edebilir, çok daha geniş kitlelere ulaşabilir ve kaçacak bir yer bırakmayabilir.
Dijital PTSS'nin Belirtileri ve Geleneksel PTSS'den Farkları
Dijital PTSS, geleneksel PTSS'nin temel semptomlarını (olayı tekrar yaşama, kaçınma, olumsuz düşünce ve duygu değişiklikleri, uyarılmışlık) içermekle birlikte, dijital bağlamda bazı özel dinamikler gösterebilir.
Tekrar Yaşama: Travmatik olayın e-postalarını, mesajlarını tekrar okuma veya sosyal medya paylaşımlarını tekrar görme ihtiyacı hissetme. Rüyalar yerine, travmatik dijital etkileşimleri tekrar tekrar düşünme veya anımsama.
Kaçınma: İnternet kullanımından tamamen kaçınma, sosyal medya hesaplarını kapatma veya belirli web sitelerinden uzak durma. Ancak dijital dünyanın günlük hayatın bir parçası olması, tam bir kaçınmayı zorlaştırabilir.
Olumsuz Düşünce ve Duygu Değişiklikleri: Dijital dünyaya karşı güvensizlik, paranoid düşünceler geliştirme. Kendine veya başkalarına karşı olumsuz inançlar besleme.
Uyarılmışlık: Sürekli olarak telefon bildirimlerini kontrol etme, çevrimiçi ortamda tetikte olma, uyku sorunları veya konsantrasyon güçlüğü çekme.
Son yıllarda yapılan araştırmalar, bu yeni fenomenin boyutlarını daha net ortaya koyuyor. Örneğin, Brand ve arkadaşları (2020), aşırı internet kullanımı ve travmatik deneyimler arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarında, dijital ortamdaki maruziyetin psikolojik sıkıntıyı artırabileceğini belirtmişlerdir. Aynı şekilde, süreli çevrimiçi şiddete maruz kalmanın özellikle ergenlerde anksiyete ve depresyon riskini artırdığı gözlemlenmektedir (Moreno & Kota, 2020).
Başa Çıkma Stratejileri ve Yardım Yolları
Dijital travma ve PTSS ile başa çıkmak, geleneksel yöntemlerle birlikte dijital dünyaya özgü yaklaşımları da gerektirir.
Dijital Detoks: Belirli aralıklarla internet ve sosyal medyadan uzak durmak, zihinsel bir dinlenme sağlamak.
Sınır Koyma: Hangi içeriğe maruz kalacağınızı ve ne kadar zaman geçireceğinizi bilinçli olarak seçmek.
Güvenilir Kaynaklardan Bilgi Edinme: Özellikle hassas konularda, doğruluğu teyit edilmiş kaynaklardan bilgi almak, yalan haber ve dezenformasyonun etkisinden korunmak.
Destek Grupları: Benzer deneyimler yaşamış kişilerle iletişim kurmak, yalnızlık hissini azaltabilir ve başa çıkma stratejilerini paylaşmaya yardımcı olabilir.
Profesyonel Yardım: Dijital travmanın semptomları günlük yaşamınızı olumsuz etkiliyorsa, bir psikolog veya psikiyatristten yardım almak önemlidir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) gibi terapi yöntemleri, dijital travma sonrası stres bozukluğunun tedavisinde etkili olabilir. Özellikle dijital bağımlılık ve çevrimiçi travma arasındaki ilişkiyi ele alan yeni tedavi yaklaşımları da geliştirilmektedir (Carbonell & Brand, 2022).
Ebeveyn Bilinçlendirmesi: Ebeveynlerin, çocuklarının çevrimiçi aktivitelerini takip etmeleri, onlarla açık iletişim kurmaları ve dijital güvenlik konusunda bilgilendirmeleri büyük önem taşır.
Unutmayalım ki, ekranın arkasında yaşanan acılar da gerçek ve hissedilen acılardır. Dijital çağın getirdiği bu yeni zorlukların farkında olmak, kendimizi ve sevdiklerimizi korumak için ilk adımdır. Eğer siz veya tanıdığınız biri dijital travmanın etkilerini yaşıyorsa, profesyonel yardım almaktan çekinmeyin. Sağlıklı bir dijital yaşam, sadece teknolojiyi kullanmakla değil, aynı zamanda onun potansiyel zararlarından korunmakla da mümkündür.
Referanslar
Brand, M., Wegmann, E., & Stark, R. (2020). The role of craving, affect, and cognitive control in specific Internet-use disorders: A narrative review of experimental and neuroimaging findings. Current Opinion in Behavioral Sciences, 31, 1-7.
Carbonell, X., & Brand, M. (2022). Digital addiction: Current research and future directions. Journal of Behavioral Addictions, 11(1), 1-13.
Moreno, M. A., & Kota, R. (2020). Social media and psychological distress in adolescents. Pediatric Clinics of North America, 67(2), 263-278.
Comments