Hamilelik ve Travma: Anne Adaylarının Bilmesi Gerekenler ve Destek Yolları

Hamilelik ve travma ile ilgili hazırladığımız podcast sohbetini aşağıdan dinleyebilirsiniz.

Hamilelik ve Travma Anne Adaylarının Bilmesi Gerekenler ve Destek Yolları

0:00

Hamilelik, bir kadının hayatındaki en dönüştürücü ve mucizevi süreçlerden biridir. Ancak bu hassas dönem, bazı kadınlar için geçmiş travmaların yeniden canlandığı veya yeni zorlukların ortaya çıktığı bir zaman dilimi de olabilir. Yapılan çalışmalar, kadınların doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası dönemlerde travma yaşama ve geçmiş travmaları yeniden deneyimleme olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Özellikle hamile kadınların şiddet ve istismara uğrama riskinin daha yüksek olduğu da önemli bir bulgudur.

Bu yazıda, hamilelik sürecinde travmanın çeşitli yüzlerini, olası etkilerini ve anne adaylarının bu zorluklarla başa çıkmak için başvurabileceği destek mekanizmalarını inceleyeceğiz.

Hamilelik Travmayı Nasıl Tetikleyebilir?

Bazı kadınlar için hamilelik dönemi koruyucu bir faktör ve bir tür tamponlama dönemi işlevi görebilirken, diğerleri için yeniden tetikleyici bir dönem olabilmektedir. Vücutta meydana gelen değişimler, kontrol kaybı hissi ve bedenin adeta "ele geçirilmiş" veya "istila edilmiş" gibi hissedilmesi, geçmişteki istismar deneyimlerinde hissedilen bedensel duyguları anımsatabilir. Bu hisler, doğum sancıları sırasında da kendini gösterebilir.

Sık tıbbi randevular ve muayeneler de bazı kadınların kendilerini teşhir edilmiş, yargılanmış ve ihlal edilmiş hissetmelerine neden olabilir. Bu durum, emzirme ve ebeveynlik tarzları gibi konular etrafındaki daha geniş ve sağlıklı söylemlere kadar uzanabilir ve anneyi daha da hassaslaştırabilir.

Ebeveyn olmak, birçok insan için kendi çocuklukları ve ebeveynlik deneyimleriyle ilgili anıların ve çağrışımların yeniden yüzeye çıkmasına neden olabilir. Hamilelik ayrıca bazı kadınların özgüvenlerini, beden imajını, cinsiyet ve cinsellikle ilişkilerini ve genel kimlik duygularını da etkileyebilir.

Travmanın Hamilelik ve Sonrasındaki Etkileri

Travmatik bir doğum deneyimi veya ek fiziksel ya da öğrenme ihtiyaçları olan bir çocuğa sahip olmak gibi durumlar da çeşitli fiziksel ve psikolojik zorluklara yol açabilir. Bazı kadınlar doğum sonrası depresyon yaşayabilir ve/veya bebekleriyle bağ kurmada zorluk yaşayabilirler.

Duygusal sıkıntı sorunları yaşayan birçok kadın, bu durumun hamilelik sırasında daha da kötüleştiğini veya yeniden ortaya çıktığını fark edebilir. Örneğin, kendi sağlıkları ve bebeğin sağlığıyla ilgili kaygıların artması, bebekle veya başkalarının bebekle ilgili niyetleriyle ilgili sesler duyma gibi durumlar yaşanabilir. Ayrıca, hamilelik bazen antipsikotikler veya antidepresanlar gibi daha önce kullanılan ilaç tedavilerinin veya müdahalelerin değiştirilmesini gerektirebilir.

Kesişimsellik: Risk Faktörleri Arttığında

Yukarıda bahsedilen deneyimler, çeşitli faktörlerin kesişimselliği nedeniyle daha da karmaşık hale gelebilir. Örneğin, hamile bir kadının durumu şu koşullarda daha zorlaşabilir:

• Destekleyici olmayan veya istismarcı bir ilişki içinde olması.

• Sosyal olarak izole edilmiş olması ve/veya yoksulluk içinde yaşaması.

• Evsiz olması.

• Ebeveynlik değerlendirmesinden geçiyor olması ve/veya sosyal hizmetler tarafından biliniyor olması.

• Daha önce çocuklarının alınmış olması.

• Öğrenme güçlüğü yaşaması.

• HIV pozitif olması.

• Madde kullanıyor olması.

• Bir sığınmacı olması.

• Duygusal sıkıntı zorlukları yaşaması.

• Çocuğunun fiziksel veya öğrenmeyle ilgili ek ihtiyaçları olduğunu öğrenmesi.

• Daha önce düşük yapmış veya ölü doğmuş bir çocuğu olmuş olması.

• Multipl Skleroz gibi fiziksel bir sağlık sorunu yaşaması.

Yeni Çalışmalar Ne Diyor?

Güncel araştırmalar, hamilelikte travma deneyimlerinin hem anne hem de bebek sağlığı üzerinde uzun vadeli etkileri olabileceğini vurgulamaktadır. Örneğin, Howard ve meslektaşları (2018) tarafından yapılan bir meta-analiz, perinatal dönemde travmaya maruz kalmanın postpartum depresyon ve anksiyete bozuklukları riskini önemli ölçüde artırdığını göstermiştir. Benzer şekilde, Alipour ve cộng sự (2019) tarafından yapılan bir çalışma, annenin gebelik sırasındaki travmatik stresinin, bebeğin ileriki yaşamlarında davranışsal ve duygusal sorunlar geliştirme riskini artırabileceğine dikkat çekmektedir. Bu nedenle, travma öyküsü olan gebelerin erken dönemde tespit edilerek "travma bilgili bakım" (trauma-informed care) yaklaşımlarıyla desteklenmesi büyük önem taşımaktadır (Substance Abuse and Mental Health Services Administration, 2014).

Ne Yapılabilir? Destek ve Başa Çıkma Yolları

Eğer hamileyseniz ve geçmiş travmalarınızın veya mevcut zorlukların sizi etkilediğini düşünüyorsanız, yalnız olmadığınızı bilmelisiniz. Atabileceğiniz adımlar ve başvurabileceğiniz destekler mevcuttur:

1. Güvendiğiniz Bir Sağlık Profesyoneliyle Konuşun: Durumunuzu doktorunuzla, ebenizle veya bir ruh sağlığı uzmanıyla paylaşmak, doğru desteği almanız için ilk adımdır. Travma bilgili bakım konusunda eğitim almış profesyoneller size daha etkili yardımcı olabilir.

2. Psikoterapi Desteği Alın: Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR) gibi travma odaklı terapiler, hamilelik sürecinde de güvenle uygulanabilir ve başa çıkma becerilerinizi güçlendirebilir.

3. Destek Gruplarına Katılın: Benzer deneyimleri yaşayan diğer kadınlarla bir araya gelmek, yalnızlık hissini azaltabilir ve pratik başa çıkma yöntemleri öğrenmenizi sağlayabilir.

4. Güçlü Bir Sosyal Destek Ağı Oluşturun: Partnerinizden, ailenizden ve arkadaşlarınızdan destek istemekten çekinmeyin. Güvenilir ilişkiler, bu zorlu süreçte önemli bir tampon görevi görebilir.

5. Kendinize İyi Bakın: Düzenli uyku, sağlıklı beslenme, hafif egzersizler (doktorunuza danışarak) ve rahatlama teknikleri (meditasyon, derin nefes egzersizleri vb.) genel iyilik halinizi destekleyecektir.

6. Bilgi Edinin: Hamilelikte travmanın etkileri ve başa çıkma yolları hakkında bilgi sahibi olmak, kontrol duygunuzu artırabilir.

Sonuç yerine

Hamilelik ve travma karmaşık bir etkileşim içinde olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, doğru destek ve müdahalelerle bu zorlukların üstesinden gelmek ve sağlıklı bir hamilelik süreci geçirmek mümkündür. Kendinize ve bebeğinize bu desteği sağlamak için gerekli adımları atmaktan çekinmeyin.

Referanslar

• Gelaye, B., Kajeepeta, S., & Williams, M.A. (2016). Suicidal ideation in pregnancy: An epidemiologic review. Archives of Women’s Mental Health, 19, 741–751. 

• Howard, L. M., Ryan, E. G., Trevillion, K., Anderson, F., Bick, D., Bye, A., … & Khalifeh, H. (2018). Accuracy of the Whooley questions and the Edinburgh Postnatal Depression Scale in identifying depression and anxiety in early pregnancy. The British Journal of Psychiatry, 212(1), 50-56.

• Alipour, Z., Lamyian, M., & Hajizadeh, E. (2019). The association between mothers’ estrés traumático during pregnancy and infants’ developmental outcomes: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 243, 424-437.

• Substance Abuse and Mental Health Services Administration. (2014). SAMHSA’s Concept of Trauma and Guidance for a Trauma-Informed Approach. HHS Publication1 No. (SMA) 14-4884. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration.

• Treisman, K.(2021). A Treasure Box for Creating Trauma-Informed Organizations, Jessica Kingsley Publishers.