Hayır Demek Neden Bu Kadar Zor? Travmanın Sınırlara Etkisi

Travmanın sınırlara ile ilgili hazırladığımız podcast sohbetini aşağıdan dinleyebilirsiniz.

Hayır Demek Neden Bu Kadar Zor Travmanın Sınırlara Etkisi

0:00

Hayatımızda kurduğumuz sınırlar, bireysel alanımızı, duygusal ve fiziksel güvenliğimizi koruyan görünmez duvarlardır. Bu sınırlar, kendimizi ifade etmemizi, ihtiyaçlarımızı belirtmemizi ve ilişkilerimizde karşılıklı saygı ve anlayış geliştirmemizi sağlar. Ancak özellikle travmatik deneyimler yaşamış kişiler için sağlıklı sınırlar oluşturmak ve sürdürmek, çoğu zaman zorlu bir mücadeleye dönüşebilir. Peki, travma ile sağlıklı sınırlar arasındaki bu karmaşık ilişki nasıl işler?

Travmanın Sınırlar Üzerindeki Etkisi

Travma, kişinin fiziksel, duygusal veya psikolojik bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehdit oluşturan deneyimlerdir. Bu tür deneyimler, beyin ve sinir sisteminde derin izler bırakarak, bireyin dünyaya ve ilişkilere bakış açısını temelden değiştirebilir. Travmanın sınır oluşturma üzerindeki etkileri birkaç ana başlık altında incelenebilir:

• Güven Kaybı ve Kontrol İhtiyacı: Travmatik bir olay, genellikle kişinin dünya güvenliğine ve kontrolüne dair inancını sarsar. Bu durum, ya aşırı bir kontrol arayışına (her şeyi kontrol etme veya mikro yönetim) ya da tamamen kontrolü bırakmaya (pasiflik, sınır koymaktan kaçınma) yol açabilir. Örneğin, geçmişte istismara uğramış bir kişi, kendini korumak adına kimseye güvenmeme eğilimi gösterebilir ve bu da yakın ilişkilerde sağlıklı sınırlar kurmayı zorlaştırır (Herman, 1997).

• Duygusal Düzenleme Zorlukları: Travma, duygusal düzenleme becerilerini olumsuz etkileyebilir. Kişi, yoğun duygularla başa çıkmakta zorlandığında, ya kendini tamamen kapatarak (duygusal uyuşma) ya da aşırı tepkiler vererek (sınır ihlali) ilişkilerinde sorunlar yaşayabilir. Bu durum, başkalarının duygusal sınırlarına saygı duymakta veya kendi duygusal sınırlarını ifade etmekte zorlanmaya neden olabilir.

• Benlik Algısında Değişimler: Travma, kişinin benlik algısında önemli bozulmalara yol açabilir. Utanç, suçluluk veya değersizlik duyguları, bireyin kendine olan saygısını azaltır. Bu düşük benlik saygısı, başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koymaya, hayır demekte zorlanmaya ve sonuç olarak sağlıklı sınırlar belirleyememeye yol açabilir (Courtois & Ford, 2009).

• İlişki Dinamiklerinde Bozulma: Travmatik deneyimler, kişilerin ilişki kurma biçimlerini derinden etkiler. Özellikle çocukluk çağı travmaları, bağlanma stillerinde güvensizliğe neden olarak, ya aşırı bağımlılık (sınırların belirsizleşmesi) ya da kaçınmacılık (sınırların aşırı katı olması) şeklinde kendini gösterebilir. Bu durum, ilişkilerde sürekli sınır ihlallerine veya hiç sınır olmamasına zemin hazırlayabilir (Siegel, 2012).

  
  

Yeni Çalışmalar ve Travma-Bilgili Yaklaşımlar

Son yıllardaki araştırmalar, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve diğer travma bağlantılı durumların, kişilerin kişilerarası ilişkilerinde yaşadığı güçlüklerle doğrudan ilişkili olduğunu göstermektedir. Özellikle, travma-bilgili bakım (trauma-informed care) yaklaşımları, bireylerin sınırlarını tanıma ve güçlendirme süreçlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Bu yaklaşımlar, bireyin geçmiş travmatik deneyimlerini anlamayı ve bu deneyimlerin mevcut davranışları üzerindeki etkilerini göz önünde bulundurmayı vurgular (SAMHSA, 2014).

Bazı yeni çalışmalar, mindfulness temelli müdahalelerin ve somatik deneyimlemenin, travma sonrası sınır oluşturma güçlüklerini aşmada etkili olabileceğini öne sürmektedir. Bu yaklaşımlar, bireylerin bedenlerindeki duyumları fark etmelerine ve böylece duygusal tepkilerini daha iyi yönetmelerine yardımcı olarak, sınırlarını daha net çizmelerine olanak tanır (Ogden et al., 2015). Ayrıca, ilişkisel terapi yaklaşımları, güvenli bir terapötik ortamda yeni ve sağlıklı ilişki deneyimleri sunarak, bireylerin sınırlarını keşfetmelerine ve yeniden yapılandırmalarına yardımcı olmaktadır.

Sağlıklı Sınırlar İnşa Etmek: Bir İyileşme Süreci

Travmatik deneyimler sonucunda sınırlarını kaybetmiş veya hiç öğrenememiş olmak, kesinlikle bir kader değildir. Sağlıklı sınırlar inşa etmek, zaman ve çaba gerektiren, ancak kişinin yaşam kalitesini kökten iyileştiren bir süreçtir. Bu süreçte atılabilecek adımlar şunları içerebilir:

1. Farkındalık Geliştirmek: İlk adım, kişisel sınırlarınızın nerede başlayıp bittiğini anlamaktır. Hangi durumlarda rahatsız hissediyorsunuz? Nelere "hayır" demekte zorlanıyorsunuz? Bu sorular üzerinde düşünmek, farkındalık yaratmada yardımcı olur.

2. Duygusal Farkındalık: Kendi duygusal tepkilerinizi tanımak, sınırlarınızın ihlal edildiğini hissettiğinizde size yol gösterecektir. Öfke, huzursuzluk veya tükenmişlik gibi duygular, sınır ihlali sinyalleri olabilir.

3. Küçük Adımlarla Başlamak: Birdenbire büyük değişiklikler yapmak yerine, küçük adımlarla başlayın. Belki de ilk başta "hayır" demek yerine "biraz düşünmem gerekiyor" diyebilirsiniz.

4. Destek Almak: Travma sonrası sağlıklı sınırlar oluşturmak, profesyonel bir terapistten destek almayı gerektirebilir. Bir terapist, travmanın etkilerini anlamanıza, duygusal düzenleme becerileri geliştirmenize ve güvenli sınırlar kurmanıza yardımcı olabilir.

Travma ve sağlıklı sınırlar arasındaki ilişki karmaşık olsa da, iyileşme ve güçlenme her zaman mümkündür. Unutmayın ki sınırlar, kendinize olan saygınızın ve diğerleriyle sağlıklı ilişkiler kurma yeteneğinizin bir yansımasıdır.

Referanslar

• Courtois, C. A., & Ford, J. D. (2009). Treating complex traumatic stress disorders: An evidence-based guide. Guilford Press.

• Herman, J. L. (1997). Trauma and recovery: The aftermath of violence—From domestic abuse to political terror. Basic Books.

• Ogden, P., Minton, K., & Pain, C. (2015). Trauma and the body: A sensorimotor psychotherapy approach to healing trauma. W. W. Norton & Company.

• Siegel, D. J. (2012). The developing mind: How relationships and the brain interact to shape who we are (2nd ed.). Guilford Press.

• Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA). (2014). Concept of trauma and guidance for a trauma-informed approach. HHS Publication No. (SMA) 14-4884. Rockville, MD: Substance Abuse and Mental Health Services Administration.