Okul Hayatı ve Travma

Görünmez Yükün Eğitime Etkileri

Travma ve okul hayatı arasındaki ilişki ile ilgili hazırladığımız podcast sohbetini aşağıdan dinleyebilirsiniz.

Okul Hayatı ve Travma Görünmez Yükün Eğitime Etkileri

0:00

Okul, çocuklarımızın ve gençlerimizin sadece akademik bilgi edindikleri bir yer değil, aynı zamanda sosyal becerilerini geliştirdikleri, kimliklerini oluşturdukları ve geleceğe hazırlandıkları bir yaşam alanıdır. Ancak bazen, okul koridorlarına görünmez bir yük de taşınır: travma. Birçok öğrenci, çeşitli biçimlerde yaşadıkları travmatik deneyimlerin gölgesinde eğitime devam etmeye çalışır. Peki, travma okul hayatını nasıl etkiliyor ve biz bu gençlere nasıl destek olabiliriz?

Travma Nedir ve Okulda Neden Önemlidir?

Travma, kişinin fiziksel veya duygusal bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehdit algısı veya deneyimi sonucunda ortaya çıkan derin psikolojik ve fizyolojik tepkiler bütünüdür. Bu, deprem, sel gibi doğal afetler olabilirken; aile içi şiddet, istismar, ihmal, akran zorbalığı veya ani kayıplar gibi kişilerarası olaylar da olabilir. Travma, yaşanılan olayın şiddeti kadar, bireyin olayı nasıl algıladığı ve başa çıkma kaynakları ile de yakından ilişkilidir.

Okul ortamında travmanın önemi, çocukların ve gençlerin gelişimsel süreçleri ile doğrudan bağlantılıdır. Travmatik deneyimler, çocukların beyin gelişimini, stresle başa çıkma mekanizmalarını ve ilişkisel kapasitelerini derinden etkileyebilir. Bu etkiler, doğrudan akademik başarıya, sosyal uyuma ve genel iyilik haline yansır.

Travmanın Okul Hayatına Yansımaları

Travmatik stres yaşayan çocuklar, okulda çeşitli zorluklarla karşılaşabilirler:

• Akademik Zorluklar: Travma, beynin öğrenme ve hafıza ile ilgili bölgelerini etkileyebilir. Çalışmalar, travmaya maruz kalmış çocuklarda dikkat eksikliği, konsantrasyon sorunları ve bilgi işleme hızında düşüş gözlemlemiştir (Anda et al., 2006). Bu durum, dersleri takip etmede, ödevleri tamamlamada ve sınavlarda başarılı olmada zorluklara yol açabilir.

• Davranışsal Sorunlar: Öğrenciler, travmaya verilen bir tepki olarak öfke patlamaları, saldırganlık veya içe kapanma gibi davranışlar sergileyebilirler. Bazı durumlarda, travmanın getirdiği kaygı veya hipervijilans (aşırı tetikte olma hali) nedeniyle sınıf içinde huzursuzluk yaratabilirler (Ford et al., 2011).

• Sosyal ve Duygusal Problemler: Travma, akran ilişkilerini de olumsuz etkileyebilir. Güven sorunları, empati kurmada zorluklar veya sosyal geri çekilme görülebilir. Duygusal düzenlemede güçlükler yaşayabilir, ani ruh hali değişimleri gösterebilirler. Bu da okulda yalnızlaşmalarına veya akran zorbalığına maruz kalma risklerinin artmasına neden olabilir (Terr, 1991).

• Devamsızlık ve Okulu Bırakma Riski: Travmanın getirdiği kaygı, depresyon veya okuldan uzaklaşma isteği, öğrencilerin okula düzenli devam etmesini engelleyebilir. Bu durum, özellikle kronik travma yaşayan çocuklarda, eğitim hayatından tamamen kopma riskini artırır.

  
  

Destek Mekanizmaları ve Yeni Yaklaşımlar

Travmanın okul hayatı üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için atılabilecek önemli adımlar vardır:

• Travma Bilgili Yaklaşım: Okul personelinin travma konusunda eğitilmesi, öğrencilerin davranışlarının altında yatan nedenleri anlamalarına yardımcı olur. Öğretmenler, bir öğrencinin davranışsal sorunlarının aslında travmatik bir tepki olabileceğini fark ettiklerinde, cezalandırıcı yaklaşımlar yerine destekleyici stratejiler geliştirebilirler. Son dönemdeki araştırmalar, travma bilgili okulların, öğrencilerin akademik başarılarını ve psikolojik iyi oluşlarını önemli ölçüde artırdığını göstermektedir (Cole et al., 2013).

• Güvenli ve Destekleyici Okul Ortamı: Öğrencilerin kendilerini güvende hissettikleri, dinlendikleri ve anlaşıldıkları bir okul atmosferi oluşturmak kritik öneme sahiptir. Bu, tutarlı kurallar, olumlu öğretmen-öğrenci ilişkileri ve akran desteği programları aracılığıyla sağlanabilir.

• Psikolojik Destek ve Yönlendirme: Travma yaşayan öğrencilerin birçoğunun profesyonel psikolojik desteğe ihtiyacı vardır. Okulların rehberlik servisleri aracılığıyla bu öğrencilere uygun destek mekanizmalarına erişim sağlaması veya ilgili kurumlara yönlendirmesi hayati önem taşır. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Travma Odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi (TO-BDT) gibi kanıta dayalı müdahaleler, travma sonrası stres belirtilerinin yönetiminde etkilidir (Cohen et al., 2017).

• Sosyal-Duygusal Öğrenme (SDÖ) Programları: SDÖ, öğrencilerin duygularını tanıma, yönetme, empati kurma ve sorumlu kararlar alma becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Bu tür programlar, travmanın neden olduğu sosyal ve duygusal zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir ve genel olarak okul iklimini iyileştirebilir. Yeni çalışmalar, SDÖ programlarının travma sonrası stres bozukluğu semptomlarını azaltmada ve okul bağlılığını artırmada etkili olduğunu vurgulamaktadır (Durlak et al., 2011).

• Ailelerle İşbirliği: Öğrencinin yaşadığı travmatik deneyimi ve bunun etkilerini anlamak için ailelerle yakın işbirliği yapmak önemlidir. Aileye destek sağlamak ve okul-aile iletişimi köprüsünü güçlendirmek, öğrencinin iyileşme sürecine önemli katkıda bulunur.

Sonuç

Travma, çocukların ve gençlerin okul hayatını derinden etkileyen, ancak sıklıkla göz ardı edilen bir faktördür. Bu görünmez yükün farkına varmak, eğitimcilerin ve okul yöneticilerinin sorumluluğundadır. Travma bilgili yaklaşımlar benimseyerek, güvenli ve destekleyici okul ortamları oluşturarak ve gerekli psikolojik destek mekanizmalarını sağlayarak, travma yaşayan her öğrencinin potansiyelini gerçekleştirebileceği bir gelecek inşa edebiliriz. Unutmayalım ki, her çocuğun kaliteli eğitime ve sağlıklı bir gelişime hakkı vardır.

Referanslar

• Anda, R. F., Felitti, V. J., Bremner, J. D., Walker, J. D., Whitfield, C. L., Perry, B. D., Dube, S. R., & Giles, W. H. (2006). The enduring effects of abuse and neglect on brain development. Archives of Internal Medicine, 166(22), 2452–2459.

• Cohen, J. A., Mannarino, A. P., & Deblinger, E. (2017). Treating trauma and traumatic grief in children and adolescents. Guilford Press.

• Cole, S. F., Greenwald, L., & Pustilnik, M. (2013). Helping traumatized children learn: Supporting students in a trauma-sensitive school. Massachusetts Advocates for Children.

• Durlak, J. A., Weissberg, R. P., Dymnicki, A. B., Taylor, R. D., & Schellinger, K. B. (2011). The impact of enhancing students' social and emotional learning: A meta-analysis of school-based universal interventions. Child Development, 82(1), 405–432.

• Ford, J. D., Blaustein, M. E., & Putnam, F. W. (2011). Treating complex traumatic stress disorders in children and adolescents: An evidence-based guide. Guilford Press.

• Terr, L. C. (1991). Childhood traumas: An outline and overview. American Journal of Psychiatry, 148(1), 10-20.