Ruhun Ağrısı, Bedenin Sızısı: Karmaşık Travmanın Fiziksel Yansımaları

Şenel KARAMAN
31 May
3 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 2 Haz

Karmaşık Travma Sonrası Stres Bozukluğunun (K-TSSB) Fiziksel Sağlık Üzerindeki Gizli Yükü

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) dendiğinde aklımıza genellikle zihinsel zorluklar gelir. Ancak karmaşık travma sonrası stres bozukluğu (K-TSSB), özellikle kronik ve uzun süreli travmatik deneyimlerin bir sonucu olarak ortaya çıktığında, bedenimiz üzerinde de derin ve kalıcı izler bırakabiliyor. Bu yazıda, K-TSSB'nin fiziksel sağlığa olan etkilerini bilimsel ışık altında daha detaylı inceleyecek ve bu gizli yükün neden bu kadar önemli olduğunu anlamaya çalışacağız.

K-TSSB, genellikle çocukluk çağı istismarı, uzun süreli aile içi şiddet, savaş veya işkence gibi tekrarlayan ve kaçışı zor olan travmatik durumlara maruz kalan kişilerde gelişir. Bu durum, sadece psikolojik belirtilerle (duygu düzenleme zorlukları, sağlıksız ilişki kalıpları, benlik algısında bozulma) değil, aynı zamanda beden sağlığını da doğrudan etkileyen çeşitli fiziksel rahatsızlıklarla kendini gösterir.

Beden Neden İsyan Eder? K-TSSB ve Fiziksel Sağlık Arasındaki Bağlantı

K-TSSB'nin fiziksel sağlık üzerindeki etkileri, temelde kronik stres yanıtının vücut üzerindeki yıkıcı etkileriyle açıklanır. Travmatik deneyimler, vücudun stresle başa çıkma sistemlerini (özellikle hipotalamus-hipofiz-adrenal (HPA) ekseni) sürekli alarm durumuna geçirir. Bu sürekli yüksek uyarılma hali, zamanla sistemde bir disregülasyona yol açar ve bu da bir dizi fiziksel sorunun kapısını aralar:

Kronik İltihaplanma: Vücudun Sessiz Savaşı

Sürekli stres, vücutta bir kronik iltihaplanma durumunu tetikler. Bilimsel çalışmalar, TSSB'li bireylerde, vücuttaki iltihabi süreçleri başlatan moleküller olan pro-inflamatuar sitokin seviyelerinin arttığını net bir şekilde gösteriyor [1]. Bu sürekli düşük dereceli iltihaplanma, zamanla kalp hastalıkları, otoimmün bozukluklar (romatoid artrit, lupus gibi), hatta bazı kanser türlerinin gelişme riskini artırabilir. Vücut, görünmez bir düşmana karşı sürekli savaş halindeymiş gibi çalışır.

Kardiyovasküler Yük: Kalbin Üzerindeki Stres

K-TSSB ile ilişkili kronik yüksek stres hormonu seviyeleri, kalbimiz üzerinde ciddi bir yük oluşturur. Bu durum, yüksek tansiyon (hipertansiyon), kalp ritim bozuklukları ve hatta kalp krizi riskinde artışa yol açabilir [2]. Travma mağdurlarının, genetik yatkınlık veya yaşam tarzı faktörlerinden bağımsız olarak, kardiyovasküler hastalıklar için daha yüksek risk altında olduğu bilinmektedir. Kalp, stresle başa çıkmaya çalışırken yorulur ve yıpranır.

Sindirim Sistemi Hassasiyeti: Bağırsak-Beyin Aksı

Stres, sindirim sistemi üzerinde doğrudan ve belirgin bir etkiye sahiptir. İrritabl bağırsak sendromu (İBS), kronik mide ağrıları ve sindirim zorlukları gibi fonksiyonel gastrointestinal bozukluklar, K-TSSB olan bireylerde şaşırtıcı derecede yaygındır [3]. Beyin ve bağırsak arasındaki güçlü bağlantı ("bağırsak-beyin aksı"), travmanın sindirim sağlığı üzerindeki etkisini açıkça ortaya koyar. Stres, bağırsak mikrobiyotasını bile etkileyerek sindirim sağlığını daha da kötüleştirebilir.

Kronik Ağrı Sendromları: Bedenin Çığlığı

Fibromiyalji, kronik baş ağrıları, migren ve sürekli sırt ağrıları gibi kronik ağrı durumları, K-TSSB'li bireylerde çok daha sık görülür [4]. Travma, beynin ağrı algılama ve işleme mekanizmalarını etkileyerek, bireylerin ağrıya karşı daha hassas olmasına neden olabilir. Beden, yaşanılan travmayı adeta fiziksel bir acıyla dışa vurur.

Bağışıklık Sistemi Zayıflığı: Savunmasız Bir Beden

Sürekli stres ve yüksek kortizol seviyeleri, bağışıklık sistemini baskılayarak bireyleri enfeksiyonlara, virüslere ve diğer hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirebilir. Bu durum, sık sık hastalanma, hastalık süreçlerinin daha uzun sürmesi ve iyileşme yeteneğinde azalma ile kendini gösterebilir. Bağışıklık sistemi, travmanın yarattığı yüke dayanamayarak zayıflar.

Metabolik Dengesizlikler: Diyabet ve Kilo Sorunları

Kronik stres ve sürekli iltihaplanma, vücudun kan şekerini düzenleme yeteneğini bozabilir. Bu durum, insülin direncini artırarak metabolik sendrom ve tip 2 diyabet riskini yükseltir [5]. Ayrıca, K-TSSB yaşayan bireylerde stresle ilişkili yeme davranışları veya hormonel değişiklikler nedeniyle kilo kontrolünde zorluklar da görülebilir.

Sonuç: Beden ve Zihin Bir Bütündür

K-TSSB, sadece zihinsel bir mücadele olmaktan çok daha fazlasıdır; bireyin genel fiziksel sağlığı üzerinde derin ve kalıcı izler bırakabilen, bütüncül bir yıkım potansiyeli taşıyan karmaşık bir durumdur. Bu nedenle, K-TSSB'nin tedavisinde bütüncül bir yaklaşım benimsemek hayati önem taşır. Psikolojik iyileşmenin yanı sıra, fiziksel semptomların da tanınması, anlaşılması ve ele alınması gerekmektedir.

Travmanın fiziksel etkilerini anlamak, hem K-TSSB yaşayan bireylerin kendi sağlıklarını daha iyi yönetmelerine yardımcı olacak hem de sağlık profesyonellerinin daha etkili ve kapsamlı tedavi stratejileri geliştirmelerine olanak tanıyacaktır. Unutmayın, beden ve zihin bir bütündür; birindeki rahatsızlık diğerini de etkiler.

Referanslar:

[1] Pace, T. W., & Lopresti, A. L. (2017). The Effects of Stress on Inflammatory Pathways: A Review. Current Opinion in Psychiatry, 30(6), 469-478.

[2] Edmunds, M., & Elhai, J. D. (2017). Posttraumatic Stress Disorder and Cardiovascular Disease: A Critical Review. Current Cardiovascular Risk Reports, 11(3), 1-8.

[3] Koloski, N. A., Jones, M., & Talley, N. J. (2007). Evidence that Abuse Is a Risk Factor for Irritable Bowel Syndrome in Women. The American Journal of Gastroenterology, 102(12), 2530-2537.

[4] Frewen, P. A., & Lanius, R. A. (2015). Healing the Traumatized Self: Consciousness, Neuroscience, and the Treatment of Complex PTSD. W. W. Norton & Company.

[5] Gidron, Y., & Harel, T. (2015). Stress and Type 2 Diabetes: A Review of the Research. Current Diabetes Reports, 15(10), 76.

Okuma Önerisi