Acı Sadece Zihinde Değil: Travma ve Bedenin Hafızası

Travma ve beden hafızası ile ilgili hazırladığımız podcast sohbetini aşağıdan dinleyebilirsiniz.

Acı Sadece Zihinde Değil Travma ve Bedenin Hafızası

0:00

Travma, çoğu zaman zihinsel ve duygusal etkileriyle anılsa da, aslında çok daha derinlere işleyen, bedensel bir olgudur. "Travma sadece zihinde değil, bedende de depolanır" ifadesi, vücut belleği kavramının temelini oluşturur. Peki, bu ne anlama geliyor ve travmatik deneyimler bedenimizde nasıl iz bırakıyor?

Vücut Belleği: Bedensel Fısıltılar ve Açıklanamayan Duyumlar

Vücut belleği, travmatik deneyimlerin fiziksel semptomlar, kronik ağrılar veya açıklanamayan bedensel duyumlar şeklinde kendini göstermesi durumudur. Birçoğumuzun yaşadığı, "nedensiz" gibi görünen baş ağrıları, sırt ağrıları, sindirim sorunları veya sürekli bir gerginlik hissi, aslında geçmiş travmatik olayların bedensel yansımaları olabilir. Bu durum, beynin travma anında "savaş ya da kaç" tepkisini tetiklemesiyle başlar ve bu tepki tamamlanamadığında enerji bedenimizde sıkışıp kalabilir.

Peter A. Levine, somatik deneyimleme yaklaşımının kurucusu olarak, travmanın aslında "donmuş bir tepki" olduğunu ve sinir sisteminde biriken bu enerjinin bedensel semptomlara yol açtığını vurgular (Levine, 1997). Vücut, travmatik anıları sözel olarak ifade edemese de, bunları kaslarda, organlarda ve sinir sisteminde saklar. Bu durum, bedensel bir "fısıltı" gibidir; anlamını çözdüğümüzde, iyileşmenin kapılarını aralayabiliriz.

Kaslarımızdaki Fısıltılar: Travmanın Fiziksel Manifestasyonları ve İyileşmenin Yolları

Travmanın bedensel manifestasyonları oldukça çeşitlidir. Kronik kas gerginlikleri, fibromiyalji, migrenler, irritable bağırsak sendromu (IBS) gibi fiziksel rahatsızlıkların altında yatan nedenlerden biri, travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) bedensel bileşenleri olabilir (van der Kolk, 2014). Beynin tehlike algısı devam ettiğinde, beden sürekli bir alarm durumunda kalır, bu da kasların sürekli gergin olmasına ve çeşitli ağrılara yol açar.

Peki, bu bedensel fısıltıları nasıl duyabilir ve iyileşme yolculuğuna nasıl başlayabiliriz? İşte burada vücut merkezli terapi yaklaşımları devreye giriyor:

• Somatik Deneyimleme (Somatic Experiencing): Peter A. Levine tarafından geliştirilen bu yöntem, travmanın bedende donmuş kalan enerjisini nazikçe serbest bırakmayı hedefler. Danışanın bedensel duyumlarını fark etmesine ve takip etmesine odaklanarak, sinir sisteminin kendini regüle etmesine yardımcı olur. Amaç, bedenin doğal travma iyileşme yeteneğini harekete geçirmektir (Levine & Frederick, 1997). Son yıllarda yapılan çalışmalar, somatik deneyimlemenin kronik ağrı ve TSSB semptomlarının azaltılmasında etkili olduğunu göstermektedir (Payne, Levine & Crane-Godreau, 2015).

• Yoga: Yoga, beden duruşları (asana), nefes egzersizleri (pranayama) ve meditasyon aracılığıyla zihin-beden bağlantısını güçlendirir. Travma yaşayan bireylerde, yoga, bedensel farkındalığı artırarak, donmuş veya uyuşmuş hissedilen bedensel alanlara dikkat çekmeye yardımcı olabilir. Yapılan meta-analizler, travma odaklı yoganın, özellikle TSSB semptomları ve ilişkili anksiyete, depresyon ve disosiyasyon üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir (Nguyen, 2019; Price et al., 2017).

• Mindfulness (Bilinçli Farkındalık): Mindfulness, şimdiki ana odaklanmayı ve yargılamadan deneyimlemeyi içerir. Travma sonrası bireylerde, mindfulness pratikleri, bedensel duyumları ve duyguları fark etmeyi ve onlarla daha sağlıklı bir ilişki kurmayı öğretir. Bu, bedensel tepkilerin kontrol dışı olduğu hissini azaltmaya ve bedensel duyumlara karşı daha az reaktif olmaya yardımcı olabilir. Bilimsel çalışmalar, mindfulness temelli müdahalelerin TSSB, kronik ağrı ve stres yönetimi üzerinde anlamlı iyileşmeler sağladığını ortaya koymuştur (Segal, Williams & Teasdale, 2018; Hölzel et al., 2011).

Yeni Çalışmalar ve İyileşme Yolu

Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, vücut belleği ve somatik travma deneyimleri arasındaki bağlantıyı daha da güçlendirmektedir. Nörobiyolojik araştırmalar, travmanın beyin yapıları üzerindeki etkilerini (örneğin, amigdala ve hipokampus) ve sinir sisteminin disregülasyonunu anlamamıza yardımcı olmaktadır (Rothschild, 2017). Ayrıca, epigenetik araştırmalar, travmatik deneyimlerin gen ekspresyonunu nasıl etkileyebileceğini ve bu etkilerin sonraki nesillere aktarılma potansiyelini incelemektedir (Yehuda & LeDoux, 2000). Bu yeni bulgular, vücut merkezli yaklaşımların sadece semptomları hafifletmekle kalmayıp, aynı zamanda travmanın altında yatan biyolojik mekanizmalar üzerinde de etkili olabileceğine dair umut vermektedir.

Travmanın bedensel yansımalarını anlamak ve vücut merkezli terapi yaklaşımlarını deneyimlemek, iyileşme yolculuğunda önemli bir adımdır. Bedenimiz, yaşadığımız her şeyi kaydeder ve bu kayıtlara kulak vermek, geçmişin yükünü hafifletmek ve daha bütüncül bir iyileşme sağlamak için hayati önem taşır. Unutmayın, bedeniniz size fısıldıyor; dinlemeye değer.

Referanslar:

• Hölzel, B. K., Lazar, S. W., Gard, T., Schuman-Olivier, Z., Vago, D. R., & Ott, A. (2011). How Does Mindfulness Meditation Work? Proposing Mechanisms of Action From a Conceptual and Neural Perspective. Perspectives on Psychological Science, 6(6), 537-559.

• Levine, P. A. (1997). Waking the Tiger: Healing Trauma. North Atlantic Books.

• Levine, P. A., & Frederick, A. (1997). Trauma and Memory: Brain and Body in a Search for the Living Past: A Practical Guide for Healing Trauma. North Atlantic Books.

• Nguyen, J. (2019). The Effects of Trauma-Sensitive Yoga on Psychological Symptoms in Trauma Survivors: A Systematic Review. Complementary Therapies in Clinical Practice, 36, 124-129.

• Payne, P., Levine, P. A., & Crane-Godreau, M. A. (2015). Somatic experiencing: Using interoception and proprioception as core elements of trauma therapy. Frontiers in Psychology, 6, 934.

• Price, M., Spinazzola, J., Musicaro, R., & Suvak, M. (2017). A comparison of the effects of Trauma-Sensitive Yoga versus cognitive processing therapy on PTSD symptoms and neurobiological outcomes in female survivors of interpersonal trauma. Journal of Clinical Psychiatry, 78(6), e731-e737.

• Rothschild, B. (2017). The Body Remembers: The Psychophysiology of Trauma and Trauma Treatment (Second Edition). W. W. Norton & Company.

• Segal, Z. V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2018). Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression: A New Approach to Preventing Relapse (Second Edition). Guilford Press.

• van der Kolk, B. A. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Viking.

• Yehuda, R., & LeDoux, J. (2000). The Daily Lives of Survivors: Genes, Environment, and Traumatic Stress. Neuron, 26(1), 291-299.