Kitap İncelemesi : Farkındalık Temelli Oyun Terapisi

Çocuklar ve Ailelerle Psikoterapiye Transteorik ve Nörobiyolojik Bir Yaklaşım

Mindfulness-Based Play Therapy: A Transtheoretical and Neurobiological Approach to Psychotherapy with Children and Families 

Yazar : Lynn Louise Wonders

Yayın Yılı : 2025

 Kitap kapsamında farkındalık temelli oyun terapisi üzerine hazırlanmış podcaste aşağıdan ulaşabilirsiniz.

Farkındalık Temelli Oyun Terapisi

0:00

Kitabın temel amacı, farkındalığın oyun terapisi uygulamalarına entegrasyonunun ana temalarını, en önemli fikirlerini ve olgularını gözden geçirmektir. Kitap, terapötik ittifakın önemini, farkındalığın nörobiyolojik temellerini ve çeşitli oyun terapisi yaklaşımlarıyla uyumunu vurgulamaktadır.

Ana Temalar

1. Farkındalık Temelli Oyun Terapisi (FTOT) Tanımı ve Yaklaşımı

• FTOT, transteknik ve nörobiyolojik olarak bilgilendirilmiş bir rehberdir. Terapötik ittifakın oyun terapisinin etkinliği için vazgeçilmez olduğuna inanır. "Farkındalık Temelli Oyun Terapisi, oyun terapisinin etkililiği için terapötik ittifakın önemli olduğuna inanan transteorik ve nörobiyolojik olarak bilgilendirilmiş bir rehberdir."

• Bu yaklaşım, çocukların ve ailelerin dikkat odağını artırmak, duyusal işlemeyi, duygu düzenlemesini ve yansıtıcı farkındalığı geliştirmek için farkındalığı kullanmalarına yardımcı olacak araçlar sunar.

• FTOT bir model değil, "farkındalık temelli uygulamaları, zihinsel sağlık üzerindeki olumlu etkileri hakkında sağlam araştırmalarla desteklenen, çocuklar ve aileler için terapötik oyun deneyimlerine entegre eden transteknik ve nörobiyolojik olarak bilgilendirilmiş bir oyun terapisi yaklaşımıdır."

• FTOT, Çocuk Merkezli, Jungcu, Bilişsel Davranışçı, Gelişimsel ve Bağlanma Temelli, Ekosistemik, Psikodinamik ve Nesne İlişkileri, Gestalt ve Adlerci Oyun Terapisi gibi tarihsel olarak önemli ve temel oyun terapisi teorileriyle kolayca uyum sağlar.

• Akran değerlendirmesinden geçmiş araştırmalar, anksiyete bozuklukları, travma, keder ve kayıp, uyum güçlükleri yaşayan ve nöroçeşitlilik gösteren çocukları destekleyen farkındalık temelli yöntemleri desteklemektedir.

  
  

2. Farkındalığın Tanımı ve Yanılgılar

• Farkındalık, "şu anda tam olarak mevcut olma, gözlemlenen şeye odaklanmış dikkat ve kabul davet eden bir tanıklık pratiğidir."

• Yaygın Yanılgılar:Boş Bir Zihin Değildir: Farkındalık, zihni tüm düşüncelerden arındırmak değil, düşünceleri, duyguları ve duyumları yargılamadan daha fazla farkında olmaktır.

• Her Zaman Rahatlamaya Yol Açmaz: Stresi azaltıp rahatlamayı teşvik etse de, amacı şu anın daha derin bir farkındalığını geliştirmektir.

• Dini Bir Uygulama Değildir: Kökenleri Budist meditasyonuna dayansa da, genellikle seküler bir bağlamda uygulanır ve çeşitli terapötik ve eğitimsel ortamlara uyarlanmıştır.

• Hızlı Bir Çözüm Değildir: Tam faydalarını deneyimlemek için tutarlı pratik ve sabır gerektiren bir beceridir.

• Sadece Hareketsizlik Gerektirmez: Yürümek, yemek yemek veya bulaşık yıkamak gibi günlük aktivitelere organik olarak dahil edilebilir.

• Bir Mutluluk Durumunu Garanti Etmez: Farkındalık, hoş veya nahoş olsun, deneyimleneni kabul etmeyi ve onunla mevcut olmayı içerir.

• Pasif Değildir: Farkındalığı sürdürmek için aktif katılım ve bilinçli çaba gerektirir.

• Sadece Engelli veya Ayrıcalıklı İnsanlara Özgü Değildir: Yaş, ırk, cinsiyet, eğitim veya dine bakılmaksızın herkesin erişimine açıktır ve bireysel ihtiyaçlara ve tercihlere göre uyarlanabilir.

• Sadece Resmi Meditasyon Gerektirmez: Resim yapmak, yürüyüş, doğa gözlemi, yemek yapmak, müzik dinlemek, günlük tutmak gibi çeşitli aktivitelerle de geliştirilebilir.

  
  

3. Terapistler İçin Farkındalık Uygulamasının Faydaları

• Daha Düşük Stres Seviyeleri: Farkındalık uygulamaları, stres hormonlarının üretimini azaltarak vücudun rahatlama tepkisini etkinleştirir.

• Daha Yüksek İş Tatmini: Terapistlerin seanslar sırasında daha fazla mevcut ve ilgili olmalarını sağlayarak iş tatminini artırır.

• Gelişmiş Yansıtma Kapasiteleri: Terapistlerin düşüncelerini, duygularını ve tepkilerini yargılamadan fark etmelerine yardımcı olarak kendilerini daha iyi anlamalarını sağlar. "Yansıtıcı uygulama, terapötik ilişkide güven ve emniyet duygusunu geliştirir. Duygusal olarak düzenlenmiş ve uyumlu bir oyun terapisti, danışanları, aileleri ve bakıcılarıyla önemli bir bağ kurabilir."

• Daha Fazla Duyarlılık ve İçgörü: Terapistlerin kendi duygularına, düşüncelerine ve davranışlarına yargılamadan dikkat etme kapasitesini geliştirir.

• Geliştirilmiş Duygu Düzenlemesi: Terapistlerin duygusal dengelerini korumalarına yardımcı olarak tükenmişlik riskini azaltır.

• Danışanlar ve Akranlarla Bağlantı: Terapötik ittifakı güçlendirerek danışanların kendilerini daha özgür ve otantik ifade etmelerini sağlar.

• Örtülü Süreçleri Tanımlama ve Anlama: "Bilinçaltı süreçler, karşı-aktarım, önyargılar ve varsayımlar dahil olmak üzere, terapötik ilişkiyi, müdahaleleri ve sonuçları önemli ölçüde etkileyebilir... Farkındalık uygulamaları, terapistlerin bu bilinçaltı süreçleri bilinçli farkındalığa taşıma yeteneğini artırır."

  
  

4. Farkındalığın Nörobiyolojik Temelleri ve Çocuk Gelişimine Katkıları

• Beyin Yapısı ve İşlevi: Düzenli farkındalık pratiği, dikkat, duygu düzenlemesi ve öz farkındalıkla ilişkili beyin bölgelerinde yapısal değişikliklere yol açabilir (örn. prefrontal korteks ve hipokampus'ta gri madde yoğunluğunda artış, amigdala aktivitesinde azalma).

• Nörotransmitter ve Hormonal Etkiler: Farkındalık, serotonin ve dopamin gibi nörotransmitter seviyelerini artırırken, kortizol (stres hormonu) seviyelerini azaltır, bu da gelişmiş duygusal istikrar ve stres direncine katkıda bulunur.

• Bilişsel Gelişim: Oyun, problem çözme, karar verme ve yaratıcı düşünmeyi teşvik ederek nöral yolları uyarır ve beyin plastisitesini artırır.

• Duygusal ve Sosyal Gelişim: Oyun, çocukların duygularını ifade etmelerine, empati geliştirmelerine ve sosyal beceriler kazanmalarına olanak tanır. Rol yapma oyunu, çocukların duygu düzenlemesi ve sosyal anlayış geliştirmesine yardımcı olur.

• Ayna Nöronları ve Bağlanma: Ayna nöronları, başkalarının eylemlerini, niyetlerini ve duygularını anlamada kritik bir rol oynar ve empati ve sosyal öğrenmenin temelini oluşturur. Bu nöronlar, terapötik ilişkideki terapist-çocuk uyumunda da önemlidir. "Ayna nöronlar, hem bir birey bir eylem gerçekleştirdiğinde hem de aynı eylemi başkası tarafından gerçekleştirildiğinde tepki veren uzmanlaşmış beyin hücreleridir. Empati ve sosyal öğrenmenin temelini oluşturan başkalarının eylemlerini, niyetlerini ve duygularını anlamada kritik bir rol oynarlar."

  
  

5. Terapötik İttifak ve Farkındalık

• İttifakın Temel Bileşenleri: Hedefler üzerinde anlaşma, görevler üzerinde anlaşma ve karşılıklı güven, saygı ve kendine güven ile karakterize duygusal bir bağ.

• Carl Rogers'ın Etkisi: Koşulsuz olumlu saygı, empati ve tutarlılık (içtenlik) gibi temel terapist niteliklerini vurgulamıştır.

• Oyun Terapisinde İttifak: Virginia Axline ve Garry Landreth gibi öncüler, terapist-çocuk ilişkisinin oyun terapisinde merkezi bir rol oynadığını vurgulamışlardır.

• FTOT ve İttifak: Farkındalık, terapistlerin daha uyumlu, mevcut ve empatik olmalarına yardımcı olarak terapötik ittifakı güçlendirir. "Terapistin danışanla uyguladığı farkındalık, terapötik varlığın niteliğine katkıda bulunur."

  
  

6. Çeşitli Oyun Terapisi Yaklaşımlarıyla Farkındalığın Entegrasyonu

Farkındalık, çeşitli oyun terapisi teorileriyle sorunsuz bir şekilde bütünleşir:

• Adlerci Oyun Terapisi (AOT): Çocuğun yaşam tarzını, yanlış inançlarını ve sosyal ilgisini keşfetmeye yardımcı olmak için farkındalığı entegre eder. "Farkındalık, terapistlerin ve çocukların bu yönlere dair daha derin anlayışlar edinmelerine yardımcı olur."

• Farkındalıklı Varlık: Terapistin çocukla eşitlikçi bir terapötik ittifak kurması için farkındalıklı varlık esastır. "AOT'de, eşitlikçi ve güçlü bir terapötik ittifak kurmak için bilinçli mevcudiyet esastır; bu da etkili terapinin temelidir."

• Yansıtıcı Gözlemler: Farkındalıklı terapistler, çocuğun oyun davranışlarını takip eder, fark eder ve yansıtır.

• Farkındalıklı Uygulamalar ve Karar Verme: Çocuğun kendine farkındalık ve sosyal ilgi geliştirmesine yardımcı olmak için farkındalık uygulamaları ve karar verme alıştırmaları kullanılır.

• Çocuk Merkezli Oyun Terapisi (ÇMOT): Terapistin koşulsuz olumlu saygı, empati ve tutarlılık gibi temel niteliklerini geliştirir.

• Yönlendirmesiz Yaklaşım: ÇMOT'nin yönlendirmesiz yaklaşımı, çocuğun oyunu yönettiği ve terapistin takip ettiği durumlarda farkındalık tarafından doğal olarak desteklenir.

• Bilişsel Davranışçı Oyun Terapisi (BDOT): Çocukların olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını tanımalarına ve değiştirmelerine yardımcı olmak için farkındalık tekniklerini kullanır.

• Duygu Düzenlemesi: "Çocuklara oyunsu aktivitelerle yeni beceriler öğretmek, BDOT'nin temel taşıdır. Farkındalık, çocuklara duygularını yönetme tekniklerini öğretmek için kullanılabilir, böylece onların duygularıyla başa çıkmak için daha sağlıklı yollar geliştirmelerine yardımcı olma BDOT hedefini destekler."

• Duyusal Farkındalık: "Çocuklara farkındalık yoluyla fiziksel duyumlarına odaklanmayı öğretmek, BDOT'nin önemli bir bileşenidir, çünkü bu, onların duygusal durumlarını tanımalarına ve anlamalarına yardımcı olur."

• Farkındalıklı Oyunlarla Duyguyu Anlama: "Duygu Halka Atma" gibi oyunlar, çocukların duyguları tanımasına, anlamasına ve düzenlemesine yardımcı olur.

• Ekosistemik Oyun Terapisi (EOT): Terapistin uyumunu ve varlığını artırır, çocuğun çeşitli çevrelerindeki davranışlarını ve duygularını anlamayı teşvik eder.

• Terapistin Uyumunu ve Varlığını Geliştirmek: "EOT'de, terapistin, çocuğun seansa getirdiği enerji seviyesine uyum sağlamak için kendi enerji seviyesini buna göre ayarlaması pratiği vardır."

• Gestalt Oyun Terapisi (GOT): "Şimdiki an farkındalığı ve bütünsel entegrasyona odaklanması nedeniyle Gestalt Oyun Terapisi, farkındalığın özüyle doludur."

• Farkındalık ve Kendi Kendini Düzenleme: GOT, çocukları içsel durumlarının farkına varmaya ve duygularını ve davranışlarını düzenlemeyi öğrenmeye teşvik eder.

• Jungcu Oyun Terapisi (JOT): Bilinçdışını, sembolleri ve arketipleri keşfetmeyi vurgular. Farkındalık, çocukların bu sembolik ifadelerle daha uyumlu hale gelmelerine yardımcı olur.

• Semboller, Arketipler ve Metaforlarla Etkileşim: "Semboller, arketipler ve metaforlar JOT'de çok önemli bir rol oynar. Arketipler, kolektif bilinçdışından ortaya çıkan ve mitlerde, rüyalarda ve oyunlarda görünen evrensel sembollerdir."

• Duyguları İşleme ve İç Çatışmaları Çözme: "Sembolik oyun yoluyla, çocuklar karmaşık duyguları işleyebilir ve iç çatışmaları çözebilirler."

• Psikodinamik ve Nesne İlişkileri Oyun Terapisi: Erken ilişkilerin etkisini ve içselleştirilmiş nesne ilişkilerini anlamayı vurgular. Farkındalık, terapistlerin ve çocukların şimdiki deneyime uyum sağlamalarına yardımcı olur.

• Transferans-Karşı Transferans Dinamikleri: "Farkındalık, transferans ve karşı-transferans dinamiklerini yönetmede özellikle faydalı olabilir." "Farkındalık, özellikle aktarım ve karşı aktarım dinamiklerini yönetmede faydalı olabilir."

• Gelişimsel ve Bağlanma Temelli Oyun Terapisi (GABOT): Güvenli bağlanma, gelişimsel aşamalar ve duygu düzenlemesi üzerine odaklanır. FirstPlay® Therapy, Theraplay® ve Bağlanma Merkezli Oyun Terapisi gibi modelleri içerir.

• Beden Farkındalığı: "FirstPlay® Therapy kavramlarına dayanan farkındalık tekniklerini kullanarak, çocuklar bedensel duyumlarına odaklanarak duygusal durumlarını fark etme ve anlama yeteneğini geliştirebilirler."

  
  

7. Kurumsal Oyun Terapisi ve Farkındalık

• Bireyselleştirilmiş Bakım: Her çocuğun benzersiz ihtiyaçlarına göre uyarlanmış müdahaleler, daha önemli ve kalıcı iyileşmelere yol açar. "Her çocuk, kendine özgü zorluklarını ele almak üzere özel olarak tasarlanmış müdahaleler alır ve bu da daha önemli ve kalıcı gelişmelere yol açar."

• Esneklik ve Uyum Sağlama: Terapistlerin çocuğun davranışlarındaki ve koşullarındaki değişikliklere etkili bir şekilde yanıt vermelerini sağlar.

• Farkındalık Teknikleri: "Farkındalık teknikleri oldukça uyarlanabilirdir ve çocukların karşılaştığı belirli duygusal ve davranışsal zorlukları ele almak için kurumsal oyun terapisine etkili bir şekilde entegre edilebilir."

  
  

8. Ebeveynler, Çocuklar ve Ailelerle Çalışmada Farkındalık

• Aile Sistemleri Teorisi: Farkındalık, aile üyelerinin farklılaşmasını, duygusal üçgenleri ve nesiller arası aktarımı daha bilinçli bir şekilde ele almalarına yardımcı olur.

• Oyun Temelli Ebeveyn-Çocuk Modelleri: Filial Terapi, Theraplay®, First Play® Therapy ve Çocuk-Ebeveyn İlişkisi Terapisi (ÇEİT) gibi modeller, ebeveyn-çocuk bağını güçlendirmek için yapılandırılmış oyun aktivitelerini kullanır.

• Bağlanma ve Bağ Kurmaya Vurgu: "Tüm bu oyun temelli modeller, ebeveynler ve çocuklar arasında güvenli bağlanma bağlarının geliştirilmesine öncelik verir."

• Ebeveyn Katılımı ve Güçlendirme: Ebeveynler, çocukları için terapötik ajanlar olmaları için eğitilir.

• Farkındalık Teknikleri: Farkındalıklı iletişim, aile farkındalık egzersizleri ve duygusal farkındalık gibi teknikler aile dinamiklerini geliştirir.

  
  

9. Oyun Odasında Duyusal Keşif ve Farkındalık

• Duyusal Profiller: Her çocuğun benzersiz duyusal bir profili vardır (aşırı/yetersiz duyarlılık veya karışık tepkiler).

• Duyusal Oyunun Faydaları: Bilişsel gelişim, dil gelişimi, duygu düzenlemesi, ince motor becerileri ve sosyal etkileşimi geliştirir.

• Farkındalıklı Oyun Odası Ortamı: Sakinleştirici renkler, ayarlanabilir aydınlatma, duyusal alanlar ve doğal unsurlar içeren bir ortam, farkındalık deneyimini artırır.

• Farkındalık İçin Duyusal Aktiviteler: Farkındalıklı kum oyunu, su oyunu, dokunma keşfi, ses ve aroma keşfi gibi aktiviteler, çocukların duyusal deneyimlerine odaklanmalarını teşvik eder.

  
  

10. Nefes ve Beden Farkındalığını Artıracak Farkındalık Temelli Oyunlar ve Aktiviteler

• Nefes Farkındalığı Oyunları: "Balon Nefesleri", "Doldurulmuş Hayvan Nefesleri", "Tüy Nefesi", "Doğum Günü Pastası Nefesi", "Pamuk Topu Üfleme Yarışı", "Kelebek Nefes Oyunu" ve "Tren Nefesi Oyunu". Bu teknikler, çocukların duygusal düzenlemesini, odaklanmasını ve stresi azaltmasını sağlar.

• Doğum Günü Pastası Nefesi: "Çocuğu hayali bir doğum günü pastası yapmaya davet edin. Pastayı birlikte yaparmış gibi yapın ve süslendiğinde, çocuğun burnundan derin bir nefes alarak hayali pastayı koklamasını ve ardından mumları güçlü ve uzun bir nefesle üflemesini sağlayın."

• Beden Farkındalığı Oyunları: "Spagetti Eriştesi Oyunu", "Aile Beden Tarama Bingosu" ve "Yogacı Der ki Oyunu".

• Duygu Düzenleme Oyunları: "Duygu Halka Atma" ve "Düşünce Bahçesi Macerası".

  
  

11. Oyun Terapisinde Kültür ve Nöroçeşitlilik Üzerine Farkındalıklı Değerlendirme

• Kültürel Perspektifler: Farkındalık uygulamaları Batı'da stres azaltma ve bilişsel-davranışçı tekniklere odaklanırken, Doğu gelenekleri ruhsal ve toplumsal uygulamalarla bütünleşir.

• Latin Kültürleri: "Hispanic ve Latin kültürlerinde, genellikle aile ve sosyal bağlantıları vurgulayan aile odaklı farkındalık aktivitelerinin dahil edilmesi özellikle faydalı olabilir."

• Asya Amerikalı Topluluklar: "Birinci nesil göçmenler, Budizm, Taoizm veya Konfüçyüsçülükten ilham alan meditasyon teknikleri gibi kültürel miraslarına kök salmış geleneksel uygulamalara yönelebilirler."

• Nöroçeşitli Perspektifler: Geleneksel farkındalık uygulamalarının otistik bireyler, DEHB'li bireyler ve duyusal işlem bozuklukları olanlar için benzersiz duyusal ve bilişsel profillerine uyum sağlamak üzere ayarlanması gerekebilir.

• Kültürel Mütevazılık: "Profesyonellerin kendi kültürel kimliklerini ve önyargılarını sürekli olarak gözden geçirmelerini ve incelemelerini gerektirir."

  
  

12. Oyun Terapisinde Farkındalıklı Değerlendirme, Planlama ve Dokümantasyon

• Farkındalıklı Vaka Kavramsallaştırması: Danışanın yaşanmış deneyiminin, davranışlarının ve semptomlarının nedenlerinin ve danışanın aile, kültürel, okul ve topluluk sistemleri bağlamının kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını içerir.

• Farkındalıklı Değerlendirme: Danışanın psikolojik, duygusal ve sosyal işleyişi hakkında ayrıntılı bilgi toplamayı içerir. Empati ve saygıyla yürütülmelidir.

• Farkındalıklı Terapi Planlaması: Hedef ve amaç belirleme, müdahaleleri seçme ve terapiye yapılandırılmış bir yaklaşım çizme. Planın danışan odaklı, esnek ve gelişen ihtiyaçlara uygun şekilde yanıt vermesi önemlidir.

• Farkındalıklı Dokümantasyon: Kayıt tutmanın, danışanın deneyimini ve terapötik süreci doğru bir şekilde yansıtan dikkatli ve yansıtıcı bir görev olarak görülmesi.

  
  

13. Farkındalıklı Vedalar: Oyun Terapisi Süreci ve İlişkisinin Kapanışı

• Farkındalıklı Kapanışın Önemi: Terapötik ilişkinin ve sürecin sonunu ifade eden kritik bir aşama. İlerlemenin yansıtılması, kazanımların pekiştirilmesi ve vedalaşma.

• Kapanışı Baştan Tanıtmak: Başlangıçtan itibaren kapanışı tartışmak, danışanların terapinin belirli hedeflere ulaşmak için zaman sınırlı bir süreç olduğunu anlamalarına yardımcı olur.

• İlerlemeyi Yansıtmak ve Başarıları Kutlamak: . "Danışanın gelişimini ve başarılarını kutlamak çok önemlidir, çünkü bu sadece onların sıkı çalışmalarını ve ilerlemelerini takdir etmekle kalmaz, aynı zamanda sürekli çabayı motive eden olumlu bir pekiştirme döngüsü de yaratır."

• Duyguları Farkındalıkla Ele Almak: Terapi sonunun üzüntü, kaygı ve hatta rahatlama gibi çeşitli duyguları uyandırabileceği kabul edilir.

  
  

Sonuç

Farkındalık Temelli Oyun Terapisi, oyun terapisinde devrim niteliğinde bir yaklaşım sunmaktadır. Farkındalığın, terapötik ilişkinin temelini güçlendiren, terapistlerin tükenmişlikten korunmasına yardımcı olan ve çocukların ve ailelerin zihinsel ve duygusal sağlığını destekleyen merkezi bir unsur olduğu vurgulanmaktadır. Bu yaklaşım, çeşitli oyun terapisi teorileriyle entegre edilerek, terapistlere danışanlarının benzersiz ihtiyaçlarına göre uyarlanmış esnek ve etkili müdahaleler sağlayan bütünsel bir çerçeve sunar. Nihayetinde, farkındalık temelli oyun terapisi, daha empatik, etkili ve sürdürülebilir terapötik uygulamalar aracılığıyla hem terapistler hem de danışanlar için daha yüksek yaşam kalitesi ve refah hedefler.