Merhametin Karanlık Yüzü : Şefkat Yorgunluğu Nedir ve Nasıl Üstesinden Gelinir?

Şefkat yorgunluğu ile ilgili hazırladığımız podcast sohbetini aşağıdan dinleyebilirsiniz.

Merhametin Karanlık Yüzü Şefkat Yorgunluğu Nedir ve Nasıl Üstesinden Gelinir

0:00

Hayatımızın bir noktasında hepimiz başkalarına yardım etme, acılarını dindirme arayışında olmuşuzdur. Doktorlar, hemşireler, sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, öğretmenler, hatta hayvan barınağı gönüllüleri... Hepsi de insanlığın ve canlıların iyiliği için çabalayan kahramanlar. Ancak bu sürekli verme hali, hiç fark etmeden bizi derinden etkileyen görünmez bir düşmana dönüştürebilir: Şefkat Yorgunluğu (Compassion Fatigue).

Peki nedir bu şefkat yorgunluğu? Basitçe ifade etmek gerekirse, başkalarının travmatik deneyimleriyle veya acılarıyla sürekli temas halinde olmaktan kaynaklanan duygusal ve fiziksel tükenme halidir. Bu durum, empati yeteneğinizin bir bedeli gibi düşünebilirsiniz. Başkalarının acılarını derinden hissetmek, zamanla kendi iç dünyanızda da bir boşluk yaratabilir.

Şefkat Yorgunluğu Neden Önemli?

Şefkat yorgunluğu, genellikle ikincil travmatik stres olarak da adlandırılır. Yani, doğrudan travmatik bir olayı yaşamamış olsanız bile, başkalarının yaşadığı travmanın etkilerini dolaylı yoldan deneyimlemenizdir. Dr. Charles Figley, şefkat yorgunluğu kavramını ilk tanımlayan önemli isimlerden biridir. Figley (1995), bu durumu "başkalarının travmatik deneyimlerini empatiyle dinleme ve bunlara tanıklık etme sonucu ortaya çıkan, kişinin kendi travmatik stres reaksiyonu" olarak tanımlamıştır. Bu durum, özellikle yardım mesleklerinde çalışan profesyoneller arasında yaygın olarak görülür.

Belirtileri Nelerdir?

Şefkat yorgunluğunun belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir, ancak genel olarak şunları içerir:

• Duygusal Tükenme: Sürekli yorgunluk, umutsuzluk, motivasyon kaybı.

• Empati Azalması: Eskisi kadar duyarlı olamama, başkalarının acılarına karşı "duygusuzlaşma" hissi.

• İrritabilite ve Öfke: Küçük şeylere bile tahammül edememe, kolayca sinirlenme.

• Sosyal Geri Çekilme: İnsanlardan uzaklaşma, yalnız kalma isteği.

• Uykusuzluk ve Kabuslar: Travmatik içerikli rüyalar görme, uyku düzeninde bozukluklar.

• Fiziksel Belirtiler: Baş ağrısı, mide sorunları, kas ağrıları gibi açıklanamayan fiziksel rahatsızlıklar.

• İş Performansında Düşüş: Konsantrasyon eksikliği, hatalı kararlar alma.

• Yüksek Risk Davranışları: Madde bağımlılığına yönelme, kendine zarar verme düşünceleri.

Son Çalışmalar ve Şefkat Yorgunluğu

Son yıllarda şefkat yorgunluğu üzerine yapılan araştırmalar, özellikle COVID-19 pandemisi sonrası dönemde, bu konunun ne kadar kritik olduğunu bir kez daha ortaya koymuştur. Pandemi, sağlık çalışanları ve diğer ön saflarda yer alan profesyoneller için şefkat yorgunluğu riskini önemli ölçüde artırmıştır (Duan et al., 2020). Bu çalışmalar, şefkat yorgunluğunun sadece bireysel bir sorun olmadığını, aynı zamanda sağlık sistemlerini ve toplum hizmetlerini de olumsuz etkileyebileceğini göstermektedir.

Ayrıca, şefkat yorgunluğunu önleme ve yönetme stratejileri üzerine yapılan araştırmalar da artmaktadır. Örneğin, mindfulness (bilinçli farkındalık) temelli müdahalelerin, yardım mesleklerinde çalışan bireylerin stres seviyelerini azaltmada ve şefkat memnuniyetini artırmada etkili olduğu gösterilmiştir (Kearney et al., 2009; Crane et al., 2021). Şefkat memnuniyeti, şefkat yorgunluğunun zıttı olarak, başkalarına yardım etme çabalarından duyulan tatmin ve memnuniyet hissini ifade eder.

Nasıl Üstesinden Gelinir?

Şefkat yorgunluğuyla mücadele etmek, öncelikle bu durumu tanımakla başlar. Eğer yukarıdaki belirtilerden bazılarını kendinizde gözlemliyorsanız, harekete geçme zamanı gelmiş demektir. İşte size bazı öneriler:

1. Öz Bakım (Self-Care) Önceliği: Bu, en önemli adımdır. Yeterince uyumak, dengeli beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, hobi edinmek gibi temel ihtiyaçlarınızı karşılayın. Kendinize zaman ayırın ve sizi mutlu eden şeyleri yapın.

2. Sınırları Belirlemek: Yardım etmek isteseniz bile, kendinize ve enerjinize sınırlar koymayı öğrenin. Hayır demeyi bilin.

3. Destek Sistemleri: Aileniz, arkadaşlarınız veya meslektaşlarınızla konuşun. Duygularınızı paylaşmak sizi rahatlatabilir. Gerekirse, bir terapistten veya danışmandan profesyonel destek almaktan çekinmeyin.

4. Farkındalık (Mindfulness) Uygulamaları: Meditasyon ve nefes egzersizleri gibi farkındalık pratikleri, anı yaşamaya odaklanarak zihninizi sakinleştirmenize yardımcı olabilir.

5. Doğada Zaman Geçirme: Doğa ile bağlantı kurmak, stresi azaltmada ve zihinsel tazelenmede oldukça etkilidir.

6. Profesyonel Gelişim ve Eğitim: Şefkat yorgunluğu hakkında daha fazla bilgi edinmek, onunla başa çıkma stratejilerini öğrenmek size güç verecektir.

7. Şefkat Memnuniyetini Artırma: Yaptığınız işin olumlu etkilerine odaklanın. Küçük başarıları kutlayın ve başkalarına yardım etmenin getirdiği tatmini hatırlayın.

Şefkat yorgunluğu, merhametli kalplerin ödediği bir bedel olabilir. Ancak bu bedeli en aza indirmek ve hatta merhametimizden güç almak bizim elimizdedir. Unutmayın, başkalarına yardım edebilmek için önce kendi kuyunuzu doldurmanız gerekir. Kendinize iyi bakın, çünkü siz de değerlisiniz.

Referanslar

• Crane, M., Eland, C., & Kearney, D. J. (2021). Mindfulness-based interventions for compassion fatigue in healthcare professionals: A systematic review. Journal of Holistic Nursing, 39(3), 263-277.

• Duan, L., Zhu, G., & Sun, H. (2020). Psychological status of health care workers during the COVID-19 epidemic: A rapid review. General Psychiatry, 33(4), e100251.

• Figley, C. R. (1995). Compassion fatigue: Coping with secondary traumatic stress disorder in those who treat the traumatized. Brunner/Mazel.

• Kearney, D. J., Malte, C. A., Roseland, K., & Simpson, T. L. (2009). The role of acceptance and commitment therapy in the treatment of veterans with military sexual trauma. Journal of Traumatic Stress, 22(1), 1-8.